Kòl dokazów Jana „Janusza” Kreffta ni mòżna przechadac òbòjãtno. Nié blós dlôte, że je òn fachówcã w wiôldżich fòrmatach, ale téż dlôte, że wëbiérô technikã, chtërny mają strach jinszi artiscë – òn malëje farbamã naszkliwnyma na ceramicznëch tôflach. W jegò dzełach nie felëje kaszëbsczich elementów.
Wąskô ùlëca w Lãbòrgù. Z òbëdwùch starnów są rédżi jednorodzynnëch i dwarodzynnëch chëczów. Nick nie zdrôdzô tegò, że w jedny z nich je prôwdzëwé królestwò ceramiczi. Artista Jan „Janusz” Krefft, włôscëcél mésterni artisticzny ceramiczi ART Studio Kreft (pò pòlskù: pracownia ceramiki artystycznej ART Studio Kreft) rãką rôczi bënë. Za dwiérzamã garażu je czësto jinszi swiat. Swiat snôżich tôflów, òlejnëch malënków na scanach, céchùnków na papiorze, pãzlów a artisticznégò chaòsu. W lëfce zôpôch farbów parłãczi sã z pôchą swiéżo zaparzony kawë. W nórce stoji wierã nôwôżniészi sprzãt dlô kòżdégò fachmana òd produkcji ceramiczi – piec do wëpôlaniégò, chtëren rozgrzéwô sã jaż do tësąca gradów. Czej Jan Krefft bùdowôł swòjã chëcz w òsmëdzesątëch latach, òn widzôł w przódk, że bãdze tu plac na taczi prawie piec. Doch namalowanié òbrôzka na tôflë to je blós jeden dzél robòtë, pózni je brëkòwné wëpalëc taką tôflã. Co je cekawé dlô lajików – òb czas taczégò procesu colemało zmieniwô sã krôsa pòłożonëch na tôflach farbów. Fachman mùszi to zmerkac i stosowno zamëszlëc òb czas malowaniégò.
Jak to sã tak pò prôwdze stało, że Jan Krefft wëbrôł so taczi wëmôgający wark?
– Jô wiedno wiedzôł, że bãdã zajmòwôł sã kùńsztã. Ju w mòjich nômłodszich latach jô lubił lepic z plastelinë, òsoblëwie aktë bòdżinków. Czasã jô dostôwôł szôtorą pò głowie za to, że jô lepiã taczé „swinstwa” – Jan wspòminô ze smiéchã. – Czedë jô miôł dzewiãc lat, jô trafił na dzeła Michelangela. Jô wpôdł w taczi pòdzyw, że òd tegò sztótu jô miôł starã céchòwac je na papiorze. Jô céchòwôł a malowôł przez cawné mòje dzectwò. Jô so rojił ò jaczim artisticznym liceùm, ale mòji starszi mielë baro prakticzné wezdrzenié na żëcé i dlôte òni kôzelë mie jic do taczi szkòłë, chtërna dô mie kònkretny fach – pòwiôdô Jan.
Tej Jan wëbrôł ceramiczné technikùm i henë zdobéł diplóm ceramicznégò zdobnika. Leno takô „zwëczajnô” ceramika zdôwa sã jemù za zmùdnô. Òn chcôł spróbòwac czegòs nowégò. I dlôte òn miôł mëslã, bë naùczëc sã techniczi malowaniégò naszkliwnyma farbama. To je ò tëli wëmôgającô technika, że mòżna zniszczëc wszëtkò jednym nieszëkòwnym rëchã. A to jesz nick! Jan jesz wëżi so ùmiescył pòprzéczkã: zajął sã wiôldżimã fòrmatama, pòwëżi 60x80 cm. Òn je jednym z niewiele artistów na cawnym swiece, chtërny robią tak cos. Tej jegò dokazë przëcygają zdrok a wëwołiwają pòdzyw. Tak jak sylwetka Lionela Messiégò – grôcza w nożną balã, namalowónô na szesc tôflach ò wëmiarach razã méter na méter. Aùtór wëstawił to latos na Dzéń Jednotë Kaszëbów w Gniewinie. Messi klãczi na mùrawie, plecama do òbzérników. Malënk wëzdrzi jak òdjimk, dopiérze z bliska je widzec pòłożone plachce farbë. To prawie nen Messi mô wzbùdzony taczi pòdzyw w swiece argentińsczich artistów, że òni rôczëlë pòlsczégò ceramika do se. Jan Krefft chce skòrzëstac z rôczbë i jachac do Argentinë jesz òb zymk 2023 rokù. To nie je pierszi taczi wëjôzd méstra w daleczi swiat. W rokù 2002 òn òstawił cawné swòje donëchczasnë żëcé i pòjachôł robic warkòwą karierã do Zjednonéch Stanów Americzi. To prawie tedë, òb czas przedłożeniégò wnioskù ò paszpòrt, ùrzãdnik zmilił sã i z nazwiska Krefft zrobił Kreft. Stądka Jan je dzysô znóny pòd dwùma rozmajitima nôzwëskama.
– W Zjednonéch Stanach jô zatrzimôł sã nôpierwi w Filadelfii, ù wùjë, chtëren wëemigrowôł do USA z Londinu zarô pò drëdżi wòjnie, i henë òn òżenił sã z Pòlôszką z Kresów. Ale pò miesącu jô przecygnął na Floridã. Jô wiedno z bùchą gôdôł wszëtczim, że jem Kaszëbą, a czej jô cos warził, jô za kòżdim razã szpòrtowôł, że to je kaszëbsczé jestkù, nawetka żelë to bëłe krewetczi, dlôte jô flot òstôł nazwóny jedincznym Kaszëbą na Floridze – gôdô ze smiéchã Jan Krefft.
W Stanach òn malowôł nôczãscy w stilu renesansowim a barokòwim. Tam prawie pòznôł majolikòwé farbë, chtërne interesowałë gò tim barżi, że… òne są technicznie baro drãdżé. A czim wiãkszé wëzwanié, tim barżi gò przëcygô. Jan Krefft robił pòspół z amerikańską Pòlonią, a wiele razy òn malowôł òbrazë wëstawioné pózni na aùkcjach, z jaczich zwësk szedł na pòlonijné òrganizacje. Ju dwa lata pózni òn dostôł wiôlgą robòtã na dekòrowanié bùdinkù Safety Harbor Resort & Spa. Strojeniowi kùńszt na wësoczich scanach béł dlô niégò wëzwanim, ale ju czësto drãdżim doswiôdczenim bëła robòta na sufice ò wëmiarach òsmë na òsmë métrów, a jesz na wësokòscë òsmë métrów mët! To bëła robòta dlô stolema. A równak wszëtkò sã ùdało i do dzysdnia òn chãtno to wspòminô. Jan Krefft żił w Stanach przez òsmënôsce lat, ale przëjachôł nazôd, z teskniączczi za Kaszëbama. Òn je doch Kaszëbą òd prastarków.
– Mój ópa Jan Krefft béł kòwôlã w Sëlëczënie. Òn miôł dwanôsce sztëk dzecy. Jak na tamte czasë òn béł wësok sztôłcony, pisôł lëdzóm rozmajité pisma, dôwôł doradë. Jegò kùzniô bëła môlã, dze pòtikelë sã lëdze z Sëlëczëna a òkòlégò. Mój tatk Édmùnd béł kòwôlã mët. Òn miôł wiôldżé manualné a techniczné talentë. Òn béł patriotą, a za swòjã niezmògłosc òstôł wzãti do kòncentracyjnégò lôgru Stutthof, a pózni do miemiecczégò pòjmańsczégò lôgru jaż pòd Rovaniemi na pòdbiegùnowim kòle. Szczescé, że òn to przeżił. Mòja mëmka Łucjô, z dodomù Bigùs, z Niepòczołowic miała artisticzny talent i robiła piãkné wësziwczi, òsoblëwie kaszëbsczé – òpòwiôdô artista. Òn sóm téż chãtno kòrzistô z kaszëbsczich mòtiwów. Na przëmiar są to flizë z kaszëbsczim mòdłã a kaszëbsczima krôjmalënkamã abò tôfle z leżnoscë Rokù Tónë Ôbrama z pòdobizną tegò wôżnégò dzejôrza. Baro widzałô je mòdlëtwa „Ojcze nasz” w kaszëbsczim jãzëkù z ramą w kaszëbsczi mùster. Dokazë Jana Kreffta mòżna òbaczëc m.jin. w Spòdleczny Szkòle w Nowi Lãbòrsczi Wsë, to reprodukcje pòlsczégò malarstwa, a téż w kòscelë pòd wezwanim Nôswiãtszi Mariji Pannë w Lãbòrgù – pòrtret Jana Paùla II ò wëmiarach 190x140 cm i òbrôz Jezësa Miłosernégò ò wëmiarach 264x168 cm. To je òlejné malarstwò na płótnie. W rokù 1996 méster wëmalowôł jaż sztërësta ceramicznëch kùflów z dzélama Gduńska z leżnoscë roczëznë tegò gardu. Terô jegò nôwiãkszą kómpòzycją je dzeło „Chabry. Tryptyk” ò wëmiarach 100x300 cm. Jaczich zléceniów òn dostôwô nôwicy? Klijencë chãtno zamôwiają swòje merczi zodiakù i pòdobiznë swòjich pùjków a tószków, jaczé òn robi na spòdlim jich òdjimków. Czasã Jan Krefft je prowadnikã na ceramicznëch warkòwniach. Òn nigdë ni miôł starë ò niżódne nôdgrodë, nie interesowałë gò niżódne kònkùrsë. Sóm ò se gòdô, że dlô niegò zainteresowanié lëdzy a jich achtnienié je nôwiãkszą nôdgrodą.
Dariô Kaszëbòwskô
Òdjimczi: Jan Krefft z Lãbòrga je jednym z niewiele ceramików na swiece, chtërny pòtrafią malowac naszkliwnyma farbama na tak wiôldżich tôflach. Òdj. D. Kaszëbòwskô
