Chto na Kaszëbach nie znaje Karolënë Stankòwsczi, chtërna wëstãpùje òd rokù w spòlëznowëch mediach jakno Kaszëbskô Influencerka? Ji projekt, jaczi promùje na dosc òsoblëwi ôrt Kaszëbë i kaszëbsczi jãzëk, nalézemë na Facebooku i Youtube. Chcącë pòdrechòwac rok ji dzejaniégò mijający 6 lëstopadnika, spòtikómë sã w Gdinie w môlu sparłãczonym z kaszëbizną – w ksãgarnie CZEC. Dalszi dzél òbgôdczi prowadzymë nad sztrądã mòrza w Òrłowie, w jednym z nôpëszniészich partów Gdinie.
Wnetka minie rok twòjégò dzejaniô. Przëbaczë czëtińcóm „Pòmeranie”, skądka ùdba na taczé promòwanié kaszëbiznë.
Wszëtkò zaczãło sã òd Gracjana Fópczi, wnenczas prowadzącégò „Gòspòdã” w Radio Kaszëbë. Widzącë mòje filmë w kaszëbsczim jãzëkù na priwatnym profilu, zachãcył mie do barżi rozwiniãtégò kaszëbsczégò dzejaniô. Wespół jesmë mëslëlë nad nazwą tegò profilu, miało bëc cos, co bë bëło krótczé, a równoczasno dôwało mòcné sparłãczenié z Kaszëbama. Tak pòwstała Kaszëbskô Influencerka! Ten projekt je dlô wszëtczich, ale twòrzącë gò, jô mëslała przede wszëtczim ò młodëch lëdzach. Chcã zarażac jich kaszëbizną.
Jak bëło kòl Ce doma, żelë jidze ò kaszëbiznã? Pòchòdzysz z kaszëbsczi familie? Twòji bliscë czëlë sã zrzeszony z Kaszëbama?
Pòchòdzã z òkòlégò Przedkòwa. Wszëtcë kòl mie doma mielë kaszëbsczé kòrzenie z kartësczégò abò wejrowsczégò pòwiatu. Ju bãdącë dzeckã, jô czëła jãzëkòwé apartnoscë midzë blisczima pòchòdzącyma z tëch sąsednëch krézów. Całô familiô gôdała i dali gôdô w kaszëbsczim jãzëkù. To naji spòdleczny jãzëk kòmùnikacji.
Òd kògò z blisczich jes przejãła jãzëkòwą kalkã?
Òd mòjégò tatka, chtërnégò familiô je sparłãczonô z westrzédnyma Kaszëbama. Kartësczi dialekt je mie nôblëższi, ale czekawé są dialekticzné apartnoscë midzë rozmajitima môlama w najim regionie.
Të sã ùczëła kaszëbsczégò jãzëka w szkòle?
Jo, w spòdleczny szkòle i gimnazjum. Mòją szkólną bëła Jadwiga Héwelt. Baro dobrze jã wspòminóm, bëła bëlną i pôłną pasji szkólną. Òkróm nôùczi w szkòle wastnô Jadwiga brała naju na wanodżi, pòkazywała wszelejaczé môle wôżné dlô Kaszëb, twòrzëła i rëchtowała naju na wiele kònkùrsów wiédzë ò Kaszëbach i recytowaniô pòezji. Robiła wszëtkò, żebë kaszëbsczi jãzëk béł dlô naju jak nôbarżi atrakcjowi. Równak, czedë pòtikóm pò latach dzél mòjich drëszków i drëchów z dôwny klasë, to nie gôdają pò kaszëbskù. Nie rozmiejã so òdpòwiedzec na pitanié, dlôcze tak je.
W strzédny szkòle téż jes sã ùczëła kaszëbsczégò jãzëka?
Nié. Nie bëło gò w mòji kartësczi szkòle na Grzëpie Wòlnotë [Wzgórzu Wolności], ale to nie zmieniło wiele, bò jô dali sã sama ùczëła najégò jãzëka, brała ùdzél w pòstãpnëch edicjach Kaszëbsczégò Diktanda. Ùdało mie sã dobëc trzecy môl i ùdostac wëprzédnienié. Jem startowa téż w jinszich kònkùrsach, pisała wiérztë a téż czëtała pò kaszëbskù òbczas swiãtëch mszów w kòscele. Kaszëbizna bëła dërch krótkò mie. Dlôte je so ùdbała zdawac maturã w tim prawie jãzëkù. Jô ò tim rozsądzëła ju w gimnazjum, wnenczas bëłë prowadzoné dzejania, żebë kaszëbsczi pòjawił sã na maturach i pò prôwdze tak sã wnet stało. W mòji szkòle maturã pò kaszëbskù pisało ze mną dwùch ùczniów. A żelë jidze ò mòjã nôùkã, to jô ni miała na niã za wiele czasu. I nie béł to skùtk zgnilstwa. Pò szkòle béł mùsz pòmagac starszim na gbùrstwie. Mòja edukacjô òdbiwała sã przédno w szkòle – jô zapamiãtiwała to, co bëło na ùczbach. Jak mdã miała swòje dzecë, to na gwës je naùczã kaszëbsczégò jãzëka.
Jaczi je twój lubòtny môl na Kaszëbach?
Drãgò rzeknąc. Wiele placów je snôżich. W rozmajitëch nórtach naji krôjnë czëjã sã dobrze, ale nôlepi je doma, to je w Kawlach Dólnëch kòl Przedkòwa. Dzysô mieszkóm w Chmielnie, ale móm to za timczasowi môl. W przińdnoce jô bë chca zamieszkac dalek òd cywilizacji, dzes na grańcë lasa. To, co robiã w internece, i intensywnota tegò zajimniãcô sprôwiô, że tej-sej brëkùjã bëc dali òd lëdzy i miec kąsk ùbëtkù. Jô bë chcała, żebë mój plac do mieszkaniô béł dzes w gminie Przedkòwò. Widzy mie sã téż Danielowô Dolëznã i wies Pòmieczińskô Hëta.
W jaczim kaszëbczim miesce të bë mògła mieszkac?
W taczim, gdze chòc kąsk je piastowónô kaszëbskòsc i je jã widzec w miastowim rëmie. Mëszlã ò Wejrowie i Kòscérznie. Jakbë naju przërównac do Pòdhala, to mùszimë rzeknąc, że tam na kòżdim krokù je widzec elementë sparłãczoné z góralską kùlturą. Ù naju tegò wnet ni ma. Wiôlgô szkòda...
Mòże Kaszëbë to dzysô barżi dëchòwô jak materialnô kùltura?
Nie zgôdzóm sã, mòżemë pòkazac kaszëbiznã w bùdowiznie, nowòczasnym etnodizajnie i jinëch rëmach, a wnet tegò nie robimë.
Zachtny dzél twòjégò dzejaniô to mùzyka. Jaką nôbarżi lubisz?
Na gwës wszëtczich zadzëwiã, ale lubiã kòscelną mùzykã. Wiele jô w swòjim żëcym spiéwała w kòscele, chëba we wszëtczich mòżlëwëch mòmentach: òb czas mszów, zdënków i pògrzebów.
Jaczi jesz mùzyczi rôd słëchôsz?
Lubiã biesadną mùzykã. Baro dobrze czëjã sã wókalno w taczi sztilistice.
To dzywné, ale czasã pòtikôsz sã z hejtã w internece. Jak të bë rozmiała copnąc czas, to bës stwòrzëła zôs Kaszëbską Influencerkã?
Nimò hejtu, jaczi nie je gwës miłi, jô bë zrobia to jesz rôz, òsoblëwie dlô młodëch lëdzy, chtërny są aktiwny, widzącë mòje nowé materiałë i kòmentëjącë je pò kaszëbskù.
Pòtikómë sã w Gdinie. Niedôwno na twòjim karnôlu jô widzôł projekt zrzeszony z tim gardã. Mòżesz pòdac jaczé drobnotë?
To prôwda. Bëło to nawléczenié do dôwnégò filmù Żona dla Australijczyka. W môlu, dze czedës grelë jednã scenã, w òkòlim Kòlmòrsczégò Bùlwaru [Bulwar Nadmorski] przë „okrąglaku” mô stanąc pamiątkòwô tôfla nawlékającô do tegò wëdarzeniô. Jô miała òdtwòrzëc dôwną scenã jakno Kaszëbka. Film bãdze promòcją dlô tegò wëdarzeniô. Gôdóm pò pòlskù, ale w tim czasu je czëc kaszëbską mùzykã w mòjim wëkònanim.
Jaczé rojenia mô Kaszëbskô Influencerka?
Szczestlëwi dodóm i dzecë.
To je baro pò kaszëbskù?
Jak nôbarżi.
Kaszëbskô Influencerka za 5, 10 i 15 lat?
Dali bãdã jistnô! Kąsk szôlonô, na gwës nie bãdã gòrzknąc, le dali dzejac.
Twòje nôblëższé planë?
To bez wątpieniô mùzyka. W nôblëższim czasu bãdã robic nad pòsobnyma biesadnyma sztëczkama.
Jaczé Kaszëbë snią sã Kaszëbsczi Influencerce?
Taczé, jak bëłë dôwni. Móm tuwò na mëslë kaszëbsczi jãzëk. Żebë jich mieszkańcë gôdelë w żëwim kaszëbsczim jãzëkù w miastach i na wsë. Jinszé rzeczë mògą sã zmienic, ale niech òstónie żëwi kaszëbsczi jãzëk.
Z Karolëną Stankòwską (Kaszëbską Influencerką) gôdôł Andrzéj Bùsler.
