Szczegóły

Utworzono: środa, 05, kwiecień 2017 10:54

Janusz Kowalski (1925–2017)

Był bardziej kaszubski niż sami Kaszubi

Nowe trasy wciąż układa/ Janusz co mapami włada/ On w Remusie zakochany/ Szuka śladów nad wodami.

Tak śpiewamy podczas lipcowych Kaszubskich Spływów Kajakowych Śladami Remusa. Było ich już trzydzieści jeden, w tym roku planujemy kolejny. Te spływy, ich szczególny kaszubski kształt, żywotny do dziś, to pomysł drëcha Janusza Kowalskiego.

Jedyny taki w Polsce

Zrodził się z jego zafascynowania dziełem Aleksandra Majkowskiego Żëcé i przigòdëRemùsa, którego bohater, wędrowny sprzedawca, przemierzając Kaszuby, budził etniczną świadomość ich mieszkańców. „W naszych czasach – uzasadniał genezę i cel tego zamierzenia Janusz – obok budzenia tej świadomości, trzeba u wielu Kaszubów umacniać jej poczucie, trzeba pomagać w konsolidowaniu się lokalnych środowisk kaszubskich, a nie-Kaszubom ukazywać bogactwo kaszubskiego życia. Moją ùdbą(zamysłem), która się skrystalizowała w połowie lat 80., było realizowanie tych misji podczas spływów kajakowych, bo rzeki są osiami osadnictwa; nad rzekami rozłożyły się główne kaszubskie wsie”.

Czytaj więcej: Był bardziej kaszubski niż sami Kaszubi

Szczegóły

Utworzono: środa, 08, luty 2017 14:43

Skra Ormuzdowa  
 

Od ponad 30 lat Kolegium Redakcyjne i zespół redakcyjny „Pomeranii” przyznaje Skry Ormuzdowe. W piątym numerze „Pomeranii” z 1985 roku współtwórca i ówczesny redaktor naczelny pisma Wojciech Kiedrowski takimi oto słowami poprzedził listę pierwszych laureatów tego wyróżnienia:

Redakcja „Pomeranii” postanowiła przyznać własne wyróżnienia. Uznano, że stosownym momentem na inaugurację dorocznego WYRÓŻNIENIA REDAKCJI „POMERANII”, dla którego przyjęto nazwę uzupełniającą „SKRA ORMUZDOWA”, są pierwsze Dni Kultury Pomorskiej (...).

Jest to wyróżnienie honorowe i szczególne.

Komu i za co ma być przyznawane? Nie ma to być wyróżnienie dla ludzi uznanych, za te wytwory umysłu i rąk, które powszechnie przyjmowane są za wielkie, znaczące. Zespół i kolegium redakcji „Pomeranii” chce wyróżniać osoby dotąd niewyróżniane, dokonujące czegoś ważnego, niekiedy tylko dla najbliższego otoczenia, lecz w swoich poczynaniach przezwyciężające zastane środowiskowe warunki, przezwyciężające czasem samych siebie. „Skra Ormuzdowa” rzadko więc trafiać będzie do środowisk uniwersyteckich, częściej do zacisznych pustkowi. (...)

Od 1985 roku Skrami Ormuzdowymi za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, pasje twórcze, propagowanie kultury kaszubskiej i innej pomorskiej, działania bez rozgłosu, przezwyciężanie trudnych środowiskowych warunków, społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury uhonorowano ponad 160 osób. Oto lista laureatów:

1985

Józef Chełmowski, Józef Jutrzenka-Trzebiatowski, Antoni Konkel, Tadeusz Lipski, Julian Zaborowski

1986

Jacqueline Dera-Gilmeister, Bolesław Jażdżewski, Maria Kopeć, Albert Patock, Władysława Spiczak-Brzezińska

1987

Ludwik Bach, Joanna Gil-Śleboda, Franciszek Okuń, Wanda Szkulmowska, Krystyna i Jerzy Walkuszowie

1988

Aleksander Celarek, Klub Historyczny przy oddziale ZKP w Toruniu, Leon Kuchta, Antoni Łangowski, Zofia Miklińska, Ewa Nowak-Ludwichowska, oddział ZKP w Jasieniu

1989

Ewa Brenner, Bogusław Głodowski, Maria Krośnicka, Marian Miotk, Maria Pająkowska, Henryk Petk

1990

Kazimierz Bańczyk, Władysław Czarnowski, Helena Grabkowska, redakcja „Naszego Głosu”, Józef Roszman

1991

Zygmunt Bukowski, Krystyna i Marian Frydowie, Renata Gleinert, Wojciech Kiedrowski, redakcja „Tatczëznë”

1992

Lucyna Grzonkowska, Wanda Kiedrowska, Franciszek Menczykowski, Genowefa Pałubicka, Jerzy Stachurski, Władysław Szulist

1995

Felicja Baska-Borzyszkowska, Marek Byczkowski, Krystyna Freda, Maria Krauza, Franciszek Wegner

1996

Agnieszka Cyra, Kaszubski Zespół Teatralny „Bina”, Roman Klim, Edmund Lewańczyk, Jerzy Łysk

1997

Stanisław Bach, Irena Brucka, Jerzy Dąbrowa-Januszewski, Regina Jakubek, Stanisław Klimowicz, Bogusława i Miłosława Labudda

1998

Jan Ejankowski, Andrzej Grzyb, Jaromir Szroeder, redakcja „Lesôka”, Wspólnota Kaszubów i Przyjaciół Kaszub na Przymorzu

1999

Jowita Kęcińska, Lęborskie Bractwo Historyczne, Danuta Pioch, redakcja „Wiadomości Sierakowickich”, Emilia Rulińska, Edmund Zieliński

2000

Jerzy Henryk Demski, Jadwiga Kirkowska, Andrzej Lemańczyk, Aleksandra Maciborska-Pytka, redakcja „Gdińsczi Klëczi”, Ewa Stachowska

2001

Tadeusz Dargacz, klub ZKP w Gdyni-Wielkim Kacku, Maria Mach, Jarosław Pająkowski, zespół Chëcz

2002

Stanisław Geppert, Teresa Hoppe, kabaret FIF, Włodzimierz Ostoja-Lniski, Roman Skwiercz, Mariusz Synak, zespół Mòdrôczi

2003

Marek Czarnowski, Ewa Kur, Marian Majkowski, Teresa Mudlaff, Edmund Szymikowski

2005

Daniel Czapiewski, Krzysztof Kowalkowski, Dominik Sowa, Leszek Szmidtke

2006

Marian Kowalewski, Marek Kwidziński, Waldemar Naczk, Mirosław Ugowski, Marek Wałdoch

2007

Maria Ollick, Marek Opitz, Roman A. Regliński, Remusowy Krąg, Henryk Soja

2008

Danuta Balcerowicz, Andrzej Busler, Sławomir Czalej, Lilianna Grosz, Stanisław Jank, Elżbieta i Daniel Kuflowie, oddział ZKP w Bytowie, Radio Fabryka

2009

Janina Borchmann, Bubliczki, Szczepan E. Czerwiński, Urszula Giełdon, Henryk Stachurski, Krystyna Wolf

2010

Krzysztof Garstkowiak, Jadwiga Hewelt, Kaszubsko-Kociewska Orkiestra Dęta Torpeda, Tadeusz Korthals, Henryk Musa, Ryszard Sylka, Wydawnictwo Region

2011

Edward Barzowski, Kazimierz Ickiewicz, Tadeusz Kupper i Gerard Szwichtenberg, Andrzej Michalczyk, Jerzy Nacel, Stowarzyszenie Kobiet Zgorzałego

2012

Zbigniew Byczkowski, Teresa Juńska-Subocz, Anna Miąskowska, Paweł Nowak, Halina Piekarek, Elżbieta Pryczkowska, Bożena Ugowska

2013

Aleksander Atamański, Tomasz Damaszk, Mieczysław Konkol, Bożena Labuda, Danuta Miszczyk, Benedykt Reszka, Tomasz Sobisz

2014

Elżbieta Bugajna, Elżbieta Czarnotta, Klub Turystyczny „Wanożnik”, Ewa Orzechowska, Paweł Ruszkowski, Antoni Szreder, Zespół Pieśni i Tańca „Modraki” z Pelplina

2015

Zbigniew Błaszkowski, Zbigniew Klotzke, Krzysztof Korda, Alicja Serkowska, Ryszard Stoltmann, Maciej Tamkun, Danuta Tocke

2016

Gabriela i Czesław Bieliccy, Weronika Korthals-Tartas, Jerzy Kreft, Hanna Makurat, Maria Michalik, Jacek Puchalski, Ryszard Szwoch 

Szczegóły

Utworzono: niedziela, 12, luty 2017 22:37

Skry Ormuzdowe za rok 2016 wręczone 

W Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku wręczono Skry Ormuzdowe za rok 2016 – prestiżowe nagrody przyznawane przez Kolegium Redakcyjne i redakcję „Pomeranii”.

Impreza rozpoczęła się tradycyjnie odczytaniem fragmentu książki Aleksandra Majkowskiego „Żëcé i przigòdë Remùsa”, z którego to utworu pochodzi nazwa nagrody przyznawanej przez „Pomeranię”. Odczytała go zastępczyni redaktora naczelnego Bogumiła Cirocka. Następnie wystąpił Zespół Pieśni i Tańca „Gdynia”, którego członkini została jedną z tegorocznych Skier.

Później prowadzący uroczystość Andrzej Busler i Karolina Serkowska zapraszali na scenę poszczególnych laureatów, a laudatorzy prezentowali ich imponujące osiągnięcia i zasługi dla Kaszub i Pomorza. 

Tegoroczni laureaci to:

1. Bernadeta i Czesław Bieliccy – twórcy Muzeum Kaszubska Zagroda „Bielickowo” w Trzech Rzekach (gm. Przodkowo), w którym można podziwiać przedmioty i urządzenia z XIX i początku XX wieku,
2. Weronika Korthals-Tartas – śpiewająca po kaszubsku piosenkarka, kompozytorka, nauczycielka śpiewu, silnie zaangażowana w akcję Kaszëbsczi Idol organizowaną przez Radio Kaszëbë,
3. Jerzy Kreft – bardzo aktywny i twórczy prezes oddziału ZKP w Kolbudach, dzięki jego wielkiemu zaangażowaniu we wszystkich szkołach na terenie gminy dzieci mogą uczyć się kaszubskiego,
4. Hanna Makurat – autorka pierwszych w historii kaszubskojęzycznych prac naukowych, dr filologii polskiej, kaszubskojęzyczna poetka i tłumaczka (m.in. przełożyła na kaszubski „Ślub” Gombrowicza),
5. Maria Michalik – członkini Zespołu Pieśni i Tańca „Gdynia” o najdłuższym stażu, pieczołowicie chroniąca od 26 lat stroje zespołu i uzupełniająca zbiór nut,
6. Jacek Puchalski – realizator dźwięku pracujący w Radio Gdańsk S.A., niezawodny, wspaniały realizator wielu kaszubskich płyt, słuchowisk i audiobooków (zajmuje się tym od 23 lat),
7. Ryszard Szwoch – redaktor naczelny „Zapisków kociewskich”, autor wielu prac o Kociewiu i przede wszystkim twórca „Słownika biograficznego Kociewia” (zawierającego ok. 8 tys. biogramów w pięciu dotychczas wydanych tomach, w najbliższym czasie ukaże się tom szósty).

Każdy z wyróżnionych otrzymał pamiątkowy dyplom, kwiaty i przede wszystkim rzeźbę obrazującą wiele symboli przedstawionych w „Żëcym i przigòdach Remùsa” wykonaną przez Wojciecha Wesserlinga, artystę z Żelistrzewa. Nagrody wręczał przewodniczący Kolegium Redakcyjnego Piotr Dziekanowski oraz redaktor naczelny „Pomeranii” Sławomir Lewandowski.

Oprócz Skier Ormuzdowych swój wielki dzień miał również Grzegorz Renusz, dziennikarz stawiający swe pierwsze zawodowe kroki w Radiu Kaszëbë, a dzisiaj związany z Twoją Telewizją Morską i Radiem Norda FM. Z rąk Ewy Górskiej otrzymał on stypendium Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego im. Izabelli Trojanowskiej.

Impreza zakończyła się występem Pawła Ruszkowskiego, który wraz z zespołem zaprezentował kaszubskie utwory z przygotowywanej płyty „Kamiszczi”.

Po dwugodzinnej uczcie duchowej nie mogło zabraknąć też czegoś dla ciała. „Młodzowi kùch” i „zupa z wrëków” były przyjemnym zwieńczeniem tej niezwykłej uroczystości.

Dodajmy jeszcze, że Skra Ormuzdowa jest przyznawana od 1985 roku przez Kolegium Redakcyjne i zespół redakcyjny „Pomeranii” za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, pasje twórcze, propagowanie kultury kaszubskiej i innej pomorskiej, działania bez rozgłosu, przezwyciężanie trudnych środowiskowych warunków, społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury.

Szczegóły

Utworzono: środa, 09, marzec 2016 12:25

Zrobioné dlô kaszëbiznë

Z Eùgeniuszã Gòłąbkã rozmôwiô Stanisłôw Janka

Më wiele razy gôdelë ò twòji kaszëbsczi drodze, ale tak pò prôwdze jô ni mògã so wdarzëc, czedë të so ùswiądnił, że jes Kaszëbą…

Ò tim, że jô jem Kaszëbą, jô wiedzôł òd môłégò knôpa, a że jem nie gôdôł pò kaszëbskù, to je jinszô sprawa. Bò chòc mòji starszi i starkòwie bëlë Kaszëbama i chòc jô żił strzód Kaszëbów, mòji starszi do mie sã òdzéwelë „z wësoka” i wszëtcë, co miã znelë, wiedzelë, że jô pò kaszëbskù nie rozmiejã, nie pòtrafiã gadac. Czej jô béł malinczi, starka (mëmka mòjégò òjca) sã bòdôj zapita mòji mëmë: „A wa gò nie ùczita pò naszémù gadac?”, tej mòja mëma òdrzekła: „Czej òn bądze chcôł, tej òn sã pózni sóm naùczi”. Jô nie pamiãtóm, żebë w nômłodszich mòjich latach chtos ze mną czedës gôdôł ò kaszëbiznie i próbòwôł mie nakłonic do gôdaniô pò kaszëbskù. Nicht mie téż nie rzekł, że to je piãknô mòwa abò że kaszëbskô zemia je piãknô. A nen swiat, w jaczim jem sã w latach małoscë òbrôcôł, béł dosc taczi szarobùri. Na co dzéń wkół mie toczëło sã dosc biédné i nerwòwé, pòszarpóné żëcé. Lëdzóm w nëch czasach nie żëło sã letkò. Kò bëło to w kraju wëniszczonym wòjną, rządzonym przez kòmùnistów. Ti dorosłi lëdze w mòjim òtoczenim rakòwelë òd rena do wieczora, żebë miec dëtczi na ùtrzimanié rodzëznë. Mòjim starszim téż nicht nie rzekł, że kaszëbizna je czims wôrtnym, ale kò òni ùżiwelë tegò jãzëka w rozmòwie midzë sobą i z jinszima lëdzama. Co prôwda ùmielë sã wësłowic bëlno pò pòlskù, a nawetka pò niemieckù.

Ale kòledzë w twòjim wiekù gôdelë pò kaszëbskù?

Jo, wnet wszëtcë. Ale do mie òni sã zwrôcelë colemało z pòlska. A dlô nich jô béł wëgódnym partnerã do kònwersacji, bò òni téż sã wprôwielë w gôdanim pò pòlskù.

A të nie próbòwôł kaszëbic?

Jô nie òdczuwôł taczi pòtrzebë. Mie nawetka do głowë nie przëchôdało, że mòże bëc jinaczi, niż je. Nicht tegò òd mie nie wëmôgôł, ani doma, ani w szkòle. Téż pewno bëło w tim përznã pòczëcégò wëższoscë nad mòjima kómplama… Pózni, òd piãtnôstégò rokù żëcégò, do szkòłë jô ju jezdzył do miasta, do Technikùm Kòmùnikacyjnégò, tam ju nijak nie bëło leżnoscë, żebë zacząc gadac pò kaszëbskù, tim barżi, że ùczba mie szła baro drãgò. Z biédą jem przechòdzył z klasë do klasë. Ale jem skùńcził no Technikùm w normalnym terminie. W tëch czasach jô kómplowôł ze sënã òsowsczégò szkólnégò Marianã Raatzą, òn razã ze mną chòdzył do ti sami klasë w technikùm. Nas łączëło zainteresowanié mùzyką. Ù nich doma mówiło sã le z pòlska. Matka Mariana (Gerda ze Studzyńsczich, pòchòdza òd Kacka) ùczëła mie pôrã miesący mùzyczi, ale to bëło rëchli, czej jô miôł dzesãc lat. A òjc Mariana, Władisłôw, czerownik szkòłë, nie béł rodowitim Kaszëbą, le Bòrowiôkã z Gòstëcëna. Ale ten òjc Mariana nôleżôł do Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, chòc le tak „jedną nogą”. Òn w swòji domôcy biblioteczce miôł midzë jinszima ksążkã Historia Kaszubów Aleksandra Majkòwsczégò i pierszé dwa tomë Słownika gwar kaszubskich Bernata Zëchtë.Mie sã ùdało tã historiã pòżëczëc. I tak pò przeczëtanim ny ksążczi jô pòczuł bùchã z tegò, że jem pòtómkã taczégò dzyrsczégò nôrodu, jak Kaszëbi. Pòżëcził jem so téż jeden tom tegò słowôrza Zëchtë i zaczął dukac pò kaszëbskù. Szło to drãgò, bò to je drëkòwóné lëtrama përznã jinszima òd tëch, co są w normalnëch tekstach pòlsczich. Miôł jem tedë jaczé sédmënôsce lat. Człowiek sã ju òbzérôł za dzéwczãtama, në i òszmakôł téż tej nisej wina czë jinszégò napitkù. Przë tim, czej sã weznie czeliszk na rozplest, jãzëk sã robi dżibczi i barżi pòdatny do ùczbë mòwów, a wstid, że sã cos niepòprawno wëpòwié, je mniészi. I tak jem sã przełómôł, i përznã zaczął gadac pò kaszëbskù. Mòji kòledzë to przëjãlë nawetka bez zdzywieniô i nicht sã za baro nie pòdsmiéwôł… Trzeba rzec, że z kaszëbizną jô béł òsłëchóny òd dzecka, ale z wëmòwą bëło gòrzi. Na pòczątkù jaż całi pësk mie bòlôł… Bò te miãsnie w gãbie nie bëłë przënałożoné do kaszëbsczi wëmòwë. W mòji wsë mieszkôł tedë téż młodi wnenczas historik Bòlesłôw Hajduk, chtërnégò białka ùczëła w òsowsczi szkòle. Jô sã wëbrôł do niegò w òdwiedzënë. Pò rozmòwie òn mie dôł do wëpisaniô deklaracjã przëstąpieniô do KPZ i zaproszenié na pierszé zéńdzenié. Bëła to prelekcjô Marii Bòrowikòwi ò Związkù Zôchòdnym założonym przez ji chłopa i ò ksążce Ziemia gromadzi prochy... Nastãpné tegò ôrtu zéńdzenia bëłë z historikã, prof. Rómanã Wapińsczim i z Janã Drzéżdżonã, pisãrzã i lëteraturoznôwcą. Hajduk pózni dôł mie téż pôrã ksążeczków Biuletinu, pózniészi „Pòmeranii”. I tak to sã zaczãło. Jô zaczął czëtac różné ksążeczczi wëdôwóné przez KPZ i nabéł jem sobie słowôrz Zëchtë, chtërnégò dalszé tomë wëchôdałë jesz pòtemù przez czile lat (VI tom w 1973 r.). Jeden czë dwa tomë tegò słowôrza jô miôł wzãté ze sobą do Czech, czej jem tam wëjachôł do robòtë w 73 rokù. Pòmijóm tu całi szmat czasu, pierszé kroczi w robòce, służbã w wòjskù i jinszé przeżëca.

Czytaj więcej: Zrobioné dlô kaszëbiznë