- Szczegóły
- Utworzono: niedziela, 12, luty 2017 22:37
Skry Ormuzdowe za rok 2016 wręczone
W Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku wręczono Skry Ormuzdowe za rok 2016 – prestiżowe nagrody przyznawane przez Kolegium Redakcyjne i redakcję „Pomeranii”.
Impreza rozpoczęła się tradycyjnie odczytaniem fragmentu książki Aleksandra Majkowskiego „Żëcé i przigòdë Remùsa”, z którego to utworu pochodzi nazwa nagrody przyznawanej przez „Pomeranię”. Odczytała go zastępczyni redaktora naczelnego Bogumiła Cirocka. Następnie wystąpił Zespół Pieśni i Tańca „Gdynia”, którego członkini została jedną z tegorocznych Skier.
Później prowadzący uroczystość Andrzej Busler i Karolina Serkowska zapraszali na scenę poszczególnych laureatów, a laudatorzy prezentowali ich imponujące osiągnięcia i zasługi dla Kaszub i Pomorza.
Tegoroczni laureaci to:
1. Bernadeta i Czesław Bieliccy – twórcy Muzeum Kaszubska Zagroda „Bielickowo” w Trzech Rzekach (gm. Przodkowo), w którym można podziwiać przedmioty i urządzenia z XIX i początku XX wieku,
2. Weronika Korthals-Tartas – śpiewająca po kaszubsku piosenkarka, kompozytorka, nauczycielka śpiewu, silnie zaangażowana w akcję Kaszëbsczi Idol organizowaną przez Radio Kaszëbë,
3. Jerzy Kreft – bardzo aktywny i twórczy prezes oddziału ZKP w Kolbudach, dzięki jego wielkiemu zaangażowaniu we wszystkich szkołach na terenie gminy dzieci mogą uczyć się kaszubskiego,
4. Hanna Makurat – autorka pierwszych w historii kaszubskojęzycznych prac naukowych, dr filologii polskiej, kaszubskojęzyczna poetka i tłumaczka (m.in. przełożyła na kaszubski „Ślub” Gombrowicza),
5. Maria Michalik – członkini Zespołu Pieśni i Tańca „Gdynia” o najdłuższym stażu, pieczołowicie chroniąca od 26 lat stroje zespołu i uzupełniająca zbiór nut,
6. Jacek Puchalski – realizator dźwięku pracujący w Radio Gdańsk S.A., niezawodny, wspaniały realizator wielu kaszubskich płyt, słuchowisk i audiobooków (zajmuje się tym od 23 lat),
7. Ryszard Szwoch – redaktor naczelny „Zapisków kociewskich”, autor wielu prac o Kociewiu i przede wszystkim twórca „Słownika biograficznego Kociewia” (zawierającego ok. 8 tys. biogramów w pięciu dotychczas wydanych tomach, w najbliższym czasie ukaże się tom szósty).
Każdy z wyróżnionych otrzymał pamiątkowy dyplom, kwiaty i przede wszystkim rzeźbę obrazującą wiele symboli przedstawionych w „Żëcym i przigòdach Remùsa” wykonaną przez Wojciecha Wesserlinga, artystę z Żelistrzewa. Nagrody wręczał przewodniczący Kolegium Redakcyjnego Piotr Dziekanowski oraz redaktor naczelny „Pomeranii” Sławomir Lewandowski.
Oprócz Skier Ormuzdowych swój wielki dzień miał również Grzegorz Renusz, dziennikarz stawiający swe pierwsze zawodowe kroki w Radiu Kaszëbë, a dzisiaj związany z Twoją Telewizją Morską i Radiem Norda FM. Z rąk Ewy Górskiej otrzymał on stypendium Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego im. Izabelli Trojanowskiej.
Impreza zakończyła się występem Pawła Ruszkowskiego, który wraz z zespołem zaprezentował kaszubskie utwory z przygotowywanej płyty „Kamiszczi”.
Po dwugodzinnej uczcie duchowej nie mogło zabraknąć też czegoś dla ciała. „Młodzowi kùch” i „zupa z wrëków” były przyjemnym zwieńczeniem tej niezwykłej uroczystości.
Dodajmy jeszcze, że Skra Ormuzdowa jest przyznawana od 1985 roku przez Kolegium Redakcyjne i zespół redakcyjny „Pomeranii” za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, pasje twórcze, propagowanie kultury kaszubskiej i innej pomorskiej, działania bez rozgłosu, przezwyciężanie trudnych środowiskowych warunków, społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury.
- Szczegóły
- Utworzono: środa, 08, luty 2017 14:43
Skra Ormuzdowa
Od ponad 30 lat Kolegium Redakcyjne i zespół redakcyjny „Pomeranii” przyznaje Skry Ormuzdowe. W piątym numerze „Pomeranii” z 1985 roku współtwórca i ówczesny redaktor naczelny pisma Wojciech Kiedrowski takimi oto słowami poprzedził listę pierwszych laureatów tego wyróżnienia:
Redakcja „Pomeranii” postanowiła przyznać własne wyróżnienia. Uznano, że stosownym momentem na inaugurację dorocznego WYRÓŻNIENIA REDAKCJI „POMERANII”, dla którego przyjęto nazwę uzupełniającą „SKRA ORMUZDOWA”, są pierwsze Dni Kultury Pomorskiej (...).
Jest to wyróżnienie honorowe i szczególne.
Komu i za co ma być przyznawane? Nie ma to być wyróżnienie dla ludzi uznanych, za te wytwory umysłu i rąk, które powszechnie przyjmowane są za wielkie, znaczące. Zespół i kolegium redakcji „Pomeranii” chce wyróżniać osoby dotąd niewyróżniane, dokonujące czegoś ważnego, niekiedy tylko dla najbliższego otoczenia, lecz w swoich poczynaniach przezwyciężające zastane środowiskowe warunki, przezwyciężające czasem samych siebie. „Skra Ormuzdowa” rzadko więc trafiać będzie do środowisk uniwersyteckich, częściej do zacisznych pustkowi. (...)
Od 1985 roku Skrami Ormuzdowymi za szerzenie wartości zasługujących na publiczne uznanie, pasje twórcze, propagowanie kultury kaszubskiej i innej pomorskiej, działania bez rozgłosu, przezwyciężanie trudnych środowiskowych warunków, społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury uhonorowano ponad 160 osób. Oto lista laureatów:
1985
Józef Chełmowski, Józef Jutrzenka-Trzebiatowski, Antoni Konkel, Tadeusz Lipski, Julian Zaborowski
1986
Jacqueline Dera-Gilmeister, Bolesław Jażdżewski, Maria Kopeć, Albert Patock, Władysława Spiczak-Brzezińska
1987
Ludwik Bach, Joanna Gil-Śleboda, Franciszek Okuń, Wanda Szkulmowska, Krystyna i Jerzy Walkuszowie
1988
Aleksander Celarek, Klub Historyczny przy oddziale ZKP w Toruniu, Leon Kuchta, Antoni Łangowski, Zofia Miklińska, Ewa Nowak-Ludwichowska, oddział ZKP w Jasieniu
1989
Ewa Brenner, Bogusław Głodowski, Maria Krośnicka, Marian Miotk, Maria Pająkowska, Henryk Petk
1990
Kazimierz Bańczyk, Władysław Czarnowski, Helena Grabkowska, redakcja „Naszego Głosu”, Józef Roszman
1991
Zygmunt Bukowski, Krystyna i Marian Frydowie, Renata Gleinert, Wojciech Kiedrowski, redakcja „Tatczëznë”
1992
Lucyna Grzonkowska, Wanda Kiedrowska, Franciszek Menczykowski, Genowefa Pałubicka, Jerzy Stachurski, Władysław Szulist
1995
Felicja Baska-Borzyszkowska, Marek Byczkowski, Krystyna Freda, Maria Krauza, Franciszek Wegner
1996
Agnieszka Cyra, Kaszubski Zespół Teatralny „Bina”, Roman Klim, Edmund Lewańczyk, Jerzy Łysk
1997
Stanisław Bach, Irena Brucka, Jerzy Dąbrowa-Januszewski, Regina Jakubek, Stanisław Klimowicz, Bogusława i Miłosława Labudda
1998
Jan Ejankowski, Andrzej Grzyb, Jaromir Szroeder, redakcja „Lesôka”, Wspólnota Kaszubów i Przyjaciół Kaszub na Przymorzu
1999
Jowita Kęcińska, Lęborskie Bractwo Historyczne, Danuta Pioch, redakcja „Wiadomości Sierakowickich”, Emilia Rulińska, Edmund Zieliński
2000
Jerzy Henryk Demski, Jadwiga Kirkowska, Andrzej Lemańczyk, Aleksandra Maciborska-Pytka, redakcja „Gdińsczi Klëczi”, Ewa Stachowska
2001
Tadeusz Dargacz, klub ZKP w Gdyni-Wielkim Kacku, Maria Mach, Jarosław Pająkowski, zespół Chëcz
2002
Stanisław Geppert, Teresa Hoppe, kabaret FIF, Włodzimierz Ostoja-Lniski, Roman Skwiercz, Mariusz Synak, zespół Mòdrôczi
2003
Marek Czarnowski, Ewa Kur, Marian Majkowski, Teresa Mudlaff, Edmund Szymikowski
2005
Daniel Czapiewski, Krzysztof Kowalkowski, Dominik Sowa, Leszek Szmidtke
2006
Marian Kowalewski, Marek Kwidziński, Waldemar Naczk, Mirosław Ugowski, Marek Wałdoch
2007
Maria Ollick, Marek Opitz, Roman A. Regliński, Remusowy Krąg, Henryk Soja
2008
Danuta Balcerowicz, Andrzej Busler, Sławomir Czalej, Lilianna Grosz, Stanisław Jank, Elżbieta i Daniel Kuflowie, oddział ZKP w Bytowie, Radio Fabryka
2009
Janina Borchmann, Bubliczki, Szczepan E. Czerwiński, Urszula Giełdon, Henryk Stachurski, Krystyna Wolf
2010
Krzysztof Garstkowiak, Jadwiga Hewelt, Kaszubsko-Kociewska Orkiestra Dęta Torpeda, Tadeusz Korthals, Henryk Musa, Ryszard Sylka, Wydawnictwo Region
2011
Edward Barzowski, Kazimierz Ickiewicz, Tadeusz Kupper i Gerard Szwichtenberg, Andrzej Michalczyk, Jerzy Nacel, Stowarzyszenie Kobiet Zgorzałego
2012
Zbigniew Byczkowski, Teresa Juńska-Subocz, Anna Miąskowska, Paweł Nowak, Halina Piekarek, Elżbieta Pryczkowska, Bożena Ugowska
2013
Aleksander Atamański, Tomasz Damaszk, Mieczysław Konkol, Bożena Labuda, Danuta Miszczyk, Benedykt Reszka, Tomasz Sobisz
2014
Elżbieta Bugajna, Elżbieta Czarnotta, Klub Turystyczny „Wanożnik”, Ewa Orzechowska, Paweł Ruszkowski, Antoni Szreder, Zespół Pieśni i Tańca „Modraki” z Pelplina
2015
Zbigniew Błaszkowski, Zbigniew Klotzke, Krzysztof Korda, Alicja Serkowska, Ryszard Stoltmann, Maciej Tamkun, Danuta Tocke
2016
Gabriela i Czesław Bieliccy, Weronika Korthals-Tartas, Jerzy Kreft, Hanna Makurat, Maria Michalik, Jacek Puchalski, Ryszard Szwoch
- Szczegóły
- Utworzono: czwartek, 26, listopad 2015 20:50
Z Greifswaldu do Gduńska. Gazétnicë z òbëdwùch strón rzéczi
Artykuł zamieszczony na profilu „Pomeranii” na Facebooku, 25.09.2015
W ùszłim tidzéniu mia jem leżnosc (ò czim ju czile razy móm tuwò pisóné) rézowac pò Pòmòrzim z karnã niemiecczich, pòlsczich i kaszëbsczich gazétników. Projekt zwôł sã „Pomorze w mediach. Pomorscy dziennikarze w poszukiwaniu wspólnej odpowiedzialności za region / Pommern medial. Deutsche und polnische Journalisten auf der Suche nach der gemeinsamen Verantwortung für ihre Region”.
Pòtkelë më sã i pòznelë w pòniedzôłk pò pôłnim w Greifswaldze (abò: Grifie, gdze sztudérowôł m.jin. Aleksander Majkòwsczi). W tim gardze zwiedzywelë më blos abò jaż: Pommersches Landesmuseum (pòl. Muzeum Pomorza / csb: pòmòrsczé krôjnowé mùzeùm?) [https://www.pommersches-landesmuseum.de/…/strona-startowa.h…], ò chtërnégò ùdbie i dzejanim òpòwiôdôł nama, téż òbczas pòkazywaniô bòkadnëch i czekawò wëstawionëch zbiorów, sóm jegò direktór dr Uwe Schröder. [A mie sã jesz ùdało, dzãka Markòwi Adamkòwiczowi, ùzdrzec ùniwersytet, na chtërnym sztudérowôł Majkòwsczi].
Wtórk zaczãlë më òd rézë na półòstrów Uznam. Bëlë më tam w môlëznie Kamminke, w Jugendbegegnungs- und Bildungsstätte Golm (Òstrzódk Zéńdzeniów Młodzëznë Golm) [http://www.jbs-golm.de/home.html], gdze dwòje robòtników tegò edukacyjnégò òstrzódka gôdało nama ò tim, jak ù nich młodi lëdze – przed wszëtczim z Niemców i Pòlsczi, le nié blós – pòznôwają historiã i rozmajité stronë pòlskò-niemiecczich stosënków, m.jin. òbczas zwiedzywaniô wòjnowégò smãtôrza w Golm (i më na nim bëlë) i prôcë na nim [http://www.jbs-golm.de/kriegsgraeberstaette-golm.html]. Drëdżim placã, jaczi më mielë tegò dnia òdwiedzëc, bëła sedzba Demokratieladen w Anklam [http://www.demokratieladen.de/home/], gdze më mielë sã doznac, co robią lëdze z rësznotë „Vorpommern: weltoffen, demokratisch, bunt!”, cobë w przëgrańcznym krézu Vorpommern-Greifswald, gdze dosc mòcny cësk na lëdzy mają neòfasziscë, bëła demòkracjô. Piszã: „më mielë sã doznac”, bò tak pò prôwdze nick më sã nie dowiedzelë ò tim, dzejôrzë na wiãkszi dzél najich pëtaniów òdpòwiôdelë, że tegò sã nie dô wëjasnic òbczas krótczi rozmòwë. Slédnym pónktã programù tegò baro dłudżégò dnia bëło òbezdrzenié w Grifinie (w tamtészim kinie w òstrzódkù kùlturë) nibë-dokùmentalnégò filmù „Ogród po drugiej stronie rzeki”, w reżiserie Michała Kùlika (film mòże òbezdrzec tuwò: https://vimeo.com/126316626, na ti starnie mòże téż przeczëtac, ò czim je ten ùsôdzk: „Polacy przywykli do tego, że to Niemcy szukają śladów miejsc urodzenia swoich przodków na wschód od Odry. Zaskakujący jest przypadek Marka Brzezińskiego, który szuka miejsc związanych ze swoją rodziną po zachodniej stronie Odry. Odkrywając historie swojej rodziny w prowincjonalnych miejscach, również odkrywa tą wielką historię. Film pobudza do dyskusji na temat wspólnego polsko-niemieckiego dziedzictwa”.). Pò pòkôzkù bëła jesz nibë-kôrbiónka z bòhaterama tegò filmù, nibë, bò na pitania z zalë, np. naje, gazétników, zafelało czasu...
We strzodã nasz bùs nôpierwi zajachôł do Chòjnë (czedës ten gard [pòl. Chojna] przënôlégôł do Nowi Marchie, terô je ùznôwóny za dzél Pòmòrzô). W tameczny bibliotece w snôżo òdnowiony gòticczi radnicë ò dzejaniach i dobëcach towarzëstwa „Terra Incognita” (Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita” [http://www.terraincognita.chojna.info/]) òpòwiedzôł nama jegò przédnik. Pòtemù më jesz përznã szlë szpacérą pò gardkù, gdze je czile czekawëch gòticczich bùdinków. Pòtemù na sztërk wrócëlë më do Niemców, bò przez państwò najich zôpadnëch sąsadów bëło nam krodzy do Szczecëna, chtëren to béł najim pòstãpnym célã. W terczasny stolëcë zôpadnopòmòrsczégò wòjewództwa przëwita naji Agnészka Kùchcëńskô-Kùrcz (pòl. Agnieszka Kuchcińska-Kurcz), chtërna je ùdbòdôwôczką i realizatorką pòwstaniô w Szczecënie „Centrum Dialogu Przełomy” [http://www.przelomy.muzeum.szczecin.pl/]. Jak jem zrozmia, deja ùtwòrzeniô ti institucje (dzéla Mùzeùm Nôrodowégò w Szczecënie) wzãła sã... z gòrzu, gazétniczka, chtërna w swi robòce wiele sã dowiedza ò pòwòjnowëch dzejach swòjégò miasta (je szczecynianką w pierszim pòkòlenim), rozgòrza sã, czej w 2009 ùczëła zéwiszcze „Zaczęło się w Gdańsku” [https://www.youtube.com/watch?v=I0Ad7F4dJWc].
W czwiôrtk i piątk bëlë jesmë ju na terôczasnëch Kaszëbach (tj. na tëch zemiach, na chtërnëch wedle ùczałëch dzysdnia żëją jesz Kaszëbi; mni abò barżi swiądny, czim są). Czwiôrtk to pòrencznô réza do Krôjnë w kratã, to je do Swòłowa, i zwiedzanié hewòtnégò Mùzeùm Lëdowi Kùlturë Pòmòrzégò, dzélu Mùzeùm Westrzédnégò Pòmòrzô w Słëpskù [http://www.swolowo.pl/]. Ò niemieckò-pòlsczi historie i spôdkòwiznie tegò placu kôrbił nama direktór Dawid Gònciôrz. Pò pôłnim w karczmie „Pod wesołym Pomorzaninem” rëgnelë më do Bëtowa. W Zôpadnokaszëbsczim Mùzeùm [http://www.muzeumbytow.pl/] przëwitôł naji Jaromir Szroeder (czerownik Etnograficznégò Wëdzélu ti institucje), a pòtemù Pioter Dzekanowsczi długò i z drobnotama gôdôł ò kaszëbiznie, Kaszëbach i nôwôżniészim dlô nie ji dzélu, to je ò bëtowsczi zemi. Pòtemù Jaromir jachôł z nama do Płótowa, gdze mielë më mòżnosc ùzdrzec i Mùzeùm Pòlsczi Szkòłë, i zrewitalizowóné domôctwò Stip-Rekòwsczich. Pòkôzôł nama téż bëtowską swiątnicã pw. sw. Jerzégò, jakô nôleżi do grekòkatolëcczi parafie (katolëcczégò Kòscoła òbrządkù bizantińskò-ùkrajińsczégò), i jesz pòstawiony w 2013 r. pòmnik na wdôr dôwnëch żëdowsczich bëtowianów.
Slédny dzél gazétniczi rézë to piatkòwô gòscëna na Głodnicë, gdze Witk Bòbrowsczi swòją wiédzą i wezdrzatkã zaczarził wnetkã wszëtczich słëchińców, i òbzéranié ECS (Eùropejsczégò Centrum Solidarnotë), w jaczim to piãkno przëwitôł naji sóm Basil Kerski, a pòtemù i cekawò, i rozëmno òpòwiôdôł ò wëstawach młodi prôcownik ECS.
Tëli na pòczątk, mógł bë rzec: na gòrąco, chòcô jem ju doma wnetk tidzéń. Òbczas ti gazétniczi wanodżi dzejało sã tak wiele, że wcyg jesz ni mògã zdrzec na niã z òddaleniô... Pewno jesz cos dopiszã, cos zmieniã.
Òficjalnyma òrganizatorama projektu bëlë Pommersches Landesmuseum z Greifswaldu i Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognitaˮ z Chòjnë. Ùdëtkòwilë gò Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Pełnomocniczka Rządu Federalnego Niemiec ds. Kultury i Mediów. Ùdbòdôwcą i jednym z przédnëch òrganizatorów edukacyjny (ùczbòwi? badérny? - jak przełożëc pòlsczi znankòwnik "studyjny"?) rézë pò Pòmòrzim béł Andris Hòja (w wespółrobòce z Agatą Abramowicz), chtëren béł téż kòòrdinatorã, drëgą kòòrdinatorką (z greifswaldzczégò mùzeùm) bëła Magdalena Gebala. Mielë më téż mòderatorkã (ùspòkòjiwôczkã? wëcëszôczkã? òbdôwôczkã? dogôdiwôczkã?), òsta nią Szlązôczka Katarzëna Błaszczik. Béł z nama téż przełóżca z niemiecczégò na pòlsczi i w drëgą stroną Jonas Grygier.
Spisënk mediów, jaczich przedstôwcë w gromadze pòznôwelë Pòmòrzé: NDR Rundfunk, NDR Fernesehen, Funkhaus Europa, Märkische Oderzeitung, Nordkurier, Deutschlandradio/Kulturradio RBB, "Dziennik Bałtycki", "Pomerania", Radio Szczecin, Radio Kaszëbë, "Płyń Pod Prąd", "Rzeczpospolita", "Więź", "Głos Szczeciński", TRANSODRA online/ "Kurier Szczeciński" "Przez Granice", Stowarzyszenie "Czas, Przestrzeń, Tożsamość"/Verein "Zeit, Raum, Identität", Czwórka Polskie Radio.
A jak chto chce ùzdrzec rézowników, niech zazdrzi na stronã szkòłë na Głodnicë: https://www.facebook.com/remusk?fref=ts, tam w wiadle z 18 séwnika je òdjimniãcé z wiãkszim dzélã gazétników, jaczé wzãlë ùdzél w òpisónym wëżi projekce.
Wiele òdjimków z rézë mòże widzec na starnie jednégò z bëtników pòmòrsczi wanodżi (ju 4 albùmë zatitlowóné „W poszukiwaniu odpowiedzialnych za region”), np. tuwò:https://www.facebook.com/media/set/…
PS Żdajã na dopòwiescë, pòprôwczi i bédënczi wësztrichniãców.
Bògùmiła Cërockô
- Szczegóły
- Utworzono: środa, 09, marzec 2016 12:25
Zrobioné dlô kaszëbiznë
Z Eùgeniuszã Gòłąbkã rozmôwiô Stanisłôw Janka
Më wiele razy gôdelë ò twòji kaszëbsczi drodze, ale tak pò prôwdze jô ni mògã so wdarzëc, czedë të so ùswiądnił, że jes Kaszëbą…
Ò tim, że jô jem Kaszëbą, jô wiedzôł òd môłégò knôpa, a że jem nie gôdôł pò kaszëbskù, to je jinszô sprawa. Bò chòc mòji starszi i starkòwie bëlë Kaszëbama i chòc jô żił strzód Kaszëbów, mòji starszi do mie sã òdzéwelë „z wësoka” i wszëtcë, co miã znelë, wiedzelë, że jô pò kaszëbskù nie rozmiejã, nie pòtrafiã gadac. Czej jô béł malinczi, starka (mëmka mòjégò òjca) sã bòdôj zapita mòji mëmë: „A wa gò nie ùczita pò naszémù gadac?”, tej mòja mëma òdrzekła: „Czej òn bądze chcôł, tej òn sã pózni sóm naùczi”. Jô nie pamiãtóm, żebë w nômłodszich mòjich latach chtos ze mną czedës gôdôł ò kaszëbiznie i próbòwôł mie nakłonic do gôdaniô pò kaszëbskù. Nicht mie téż nie rzekł, że to je piãknô mòwa abò że kaszëbskô zemia je piãknô. A nen swiat, w jaczim jem sã w latach małoscë òbrôcôł, béł dosc taczi szarobùri. Na co dzéń wkół mie toczëło sã dosc biédné i nerwòwé, pòszarpóné żëcé. Lëdzóm w nëch czasach nie żëło sã letkò. Kò bëło to w kraju wëniszczonym wòjną, rządzonym przez kòmùnistów. Ti dorosłi lëdze w mòjim òtoczenim rakòwelë òd rena do wieczora, żebë miec dëtczi na ùtrzimanié rodzëznë. Mòjim starszim téż nicht nie rzekł, że kaszëbizna je czims wôrtnym, ale kò òni ùżiwelë tegò jãzëka w rozmòwie midzë sobą i z jinszima lëdzama. Co prôwda ùmielë sã wësłowic bëlno pò pòlskù, a nawetka pò niemieckù.
Ale kòledzë w twòjim wiekù gôdelë pò kaszëbskù?
Jo, wnet wszëtcë. Ale do mie òni sã zwrôcelë colemało z pòlska. A dlô nich jô béł wëgódnym partnerã do kònwersacji, bò òni téż sã wprôwielë w gôdanim pò pòlskù.
A të nie próbòwôł kaszëbic?
Jô nie òdczuwôł taczi pòtrzebë. Mie nawetka do głowë nie przëchôdało, że mòże bëc jinaczi, niż je. Nicht tegò òd mie nie wëmôgôł, ani doma, ani w szkòle. Téż pewno bëło w tim përznã pòczëcégò wëższoscë nad mòjima kómplama… Pózni, òd piãtnôstégò rokù żëcégò, do szkòłë jô ju jezdzył do miasta, do Technikùm Kòmùnikacyjnégò, tam ju nijak nie bëło leżnoscë, żebë zacząc gadac pò kaszëbskù, tim barżi, że ùczba mie szła baro drãgò. Z biédą jem przechòdzył z klasë do klasë. Ale jem skùńcził no Technikùm w normalnym terminie. W tëch czasach jô kómplowôł ze sënã òsowsczégò szkólnégò Marianã Raatzą, òn razã ze mną chòdzył do ti sami klasë w technikùm. Nas łączëło zainteresowanié mùzyką. Ù nich doma mówiło sã le z pòlska. Matka Mariana (Gerda ze Studzyńsczich, pòchòdza òd Kacka) ùczëła mie pôrã miesący mùzyczi, ale to bëło rëchli, czej jô miôł dzesãc lat. A òjc Mariana, Władisłôw, czerownik szkòłë, nie béł rodowitim Kaszëbą, le Bòrowiôkã z Gòstëcëna. Ale ten òjc Mariana nôleżôł do Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, chòc le tak „jedną nogą”. Òn w swòji domôcy biblioteczce miôł midzë jinszima ksążkã Historia Kaszubów Aleksandra Majkòwsczégò i pierszé dwa tomë Słownika gwar kaszubskich Bernata Zëchtë.Mie sã ùdało tã historiã pòżëczëc. I tak pò przeczëtanim ny ksążczi jô pòczuł bùchã z tegò, że jem pòtómkã taczégò dzyrsczégò nôrodu, jak Kaszëbi. Pòżëcził jem so téż jeden tom tegò słowôrza Zëchtë i zaczął dukac pò kaszëbskù. Szło to drãgò, bò to je drëkòwóné lëtrama përznã jinszima òd tëch, co są w normalnëch tekstach pòlsczich. Miôł jem tedë jaczé sédmënôsce lat. Człowiek sã ju òbzérôł za dzéwczãtama, në i òszmakôł téż tej nisej wina czë jinszégò napitkù. Przë tim, czej sã weznie czeliszk na rozplest, jãzëk sã robi dżibczi i barżi pòdatny do ùczbë mòwów, a wstid, że sã cos niepòprawno wëpòwié, je mniészi. I tak jem sã przełómôł, i përznã zaczął gadac pò kaszëbskù. Mòji kòledzë to przëjãlë nawetka bez zdzywieniô i nicht sã za baro nie pòdsmiéwôł… Trzeba rzec, że z kaszëbizną jô béł òsłëchóny òd dzecka, ale z wëmòwą bëło gòrzi. Na pòczątkù jaż całi pësk mie bòlôł… Bò te miãsnie w gãbie nie bëłë przënałożoné do kaszëbsczi wëmòwë. W mòji wsë mieszkôł tedë téż młodi wnenczas historik Bòlesłôw Hajduk, chtërnégò białka ùczëła w òsowsczi szkòle. Jô sã wëbrôł do niegò w òdwiedzënë. Pò rozmòwie òn mie dôł do wëpisaniô deklaracjã przëstąpieniô do KPZ i zaproszenié na pierszé zéńdzenié. Bëła to prelekcjô Marii Bòrowikòwi ò Związkù Zôchòdnym założonym przez ji chłopa i ò ksążce Ziemia gromadzi prochy... Nastãpné tegò ôrtu zéńdzenia bëłë z historikã, prof. Rómanã Wapińsczim i z Janã Drzéżdżonã, pisãrzã i lëteraturoznôwcą. Hajduk pózni dôł mie téż pôrã ksążeczków Biuletinu, pózniészi „Pòmeranii”. I tak to sã zaczãło. Jô zaczął czëtac różné ksążeczczi wëdôwóné przez KPZ i nabéł jem sobie słowôrz Zëchtë, chtërnégò dalszé tomë wëchôdałë jesz pòtemù przez czile lat (VI tom w 1973 r.). Jeden czë dwa tomë tegò słowôrza jô miôł wzãté ze sobą do Czech, czej jem tam wëjachôł do robòtë w 73 rokù. Pòmijóm tu całi szmat czasu, pierszé kroczi w robòce, służbã w wòjskù i jinszé przeżëca.
- Szczegóły
- Utworzono: poniedziałek, 02, listopad 2015 13:38
Remus na sośnie
10 października obchodzony był Światowy Dzień Drzewa. W tym roku motywem przewodnim jest czytanie drzewom. Więc poczytajmy... – tak zachęca leśniczy w Nadleśnictwie Kościerzyna, Zdobysław Czarnowski. I czyta drzewu, i z wysokości drzewa... Żëcé i przigòdë Remùsa Aleksandra Majkowskiego.
„Pomerania”: Jaki to gatunek drzewa, z którego gałęzi przedstawia pan kaszubską epopeję?
Zdobysław Czarnowski: Jest to nasza pospolita sosna. Nie z tych wysokich i gonnych, a niska, gałęzista, rosnąca na granicy pola i lasu.
Filmik z pańskim czytaniem Remusa w ciągu 2 dni uzyskał 2025 internetowych wyświetleń. Odczuwa pan ciężar popularności? W pracy, wśród znajomych...
Nieee, sława nie dotarła na moje pustkowie. W życiu bym nie pomyślał, że siedzenie na chójce tak się spodoba.
Dlaczego Remus? Dlaczego po kaszubsku?
Dlaczego Remus? Pewnie dlatego, że „prześladuje” mnie on od wczesnej młodości. Edukację rozpoczynałem w SP im. Aleksandra Majkowskiego w Nowej Karczmie. Popiersie doktora, strony tytułowe powieści Żëcé i przigòdë Remùsa w gablotach, grafiki pisarzy kaszubskich autorstwa Wawrzyńca Sampa były ze mną jeszcze wcześniej. Ojciec był dyrektorem tej szkoły, więc siłą rzeczy często tam przebywałem. Tam też spotkałem się jako bówka z Janem Piepką, ale wtedy wiedziałem tylko, że to pan, który jest pisarzem.
A dlaczego w oryginale? A dlaczego nie!? Prowadząc profil mojego nadleśnictwa na facebooku, staram się w miarę możliwości przemycać treści związane z naszym regionem. Czy to w postaci językowej, czy historycznej. Ostatnio wspomniałem o Franciszku Peplińskim, który w 1905 roku zamieszkał w wozie cyrkowym, bo pruskie władze zabroniły mu zbudowania domu (podobnie postąpił szerzej znany Michał Drzymała).
