Szczegóły

Utworzono: środa, 01, lipiec 2015 11:31

Czytajmy wakacyjną "Pomeranię"!

2. Od redaktora

Tego lata zachęcamy do spojrzenia na zachód. Najpierw na Górę Polanowską, gdzie za sprawą ojca Janusza Jędryszka odbył się kaszubski odpust. Po kilku wiekach na tym wzniesieniu położonym ok. 40 km od Koszalina znowu tłumy pielgrzymów modliły się w języku, który niegdyś był tu codzienną mową. Franciszkańska pustelnia znajdująca się w tym miejscu może się stać ważnym punktem dla miłośników kaszubszczyzny nie tylko z Pomorza Środkowego.

Jeszcze dalej na zachodzie, bo w Szczecinie, spotkali się Trzebiatowscy, którzy w tym mieście hucznie świętowali 500-lecie swojej rodziny i zorganizowali Kongres Rodów Pomorskich. Przez trzy dni w stolicy województwa zachodniopomorskiego język kaszubski można było usłyszeć na scenie, na ulicach i w kościele.

3. Historicznô chwila. Dariusz Majkòwsczi

Na Swiãti Pòlanowsczi Górze pò stalatach zôs brzëmiałë mòdlëtwë pò kaszëbskù. 13 czerwińca wiãcy jak tësąc lëdzy z całégò Pòmòrzô, òd Gduńska pò Szczecëno, wzãło ùdzél w I Kaszëbsczim Òdpùsce w tim môlu. Wszëtkò zaczãło sã pòd pòmnikã sw. Òttona w Pòlanowie. To prawie dzãka niemù ta góra òprzestała bëc pògańską, a stała sã marijnô – pòdczorchiwôł òjc Janusz Jãdrëszk, przédny òrganizator òdpùstu. Spòd ny drzewiany rzezbë ùczãstnicë piechti przeszlë pôrã kilométrów (wikszosc òstro pòd górã), żeby mòdlëc sã òbczas mszë swiãti. Òdprawił jã archidiecezjalny kapelón Kaszëbów ks. Leszk Jażdżewsczi. Czëtania, psalm, ewanieliô i mòdlëtwa wiérnëch òstałë przeczëtóné (abò zaspiéwóné) pò kaszëbskù. W rodny mòwie wëgłosył téż kôzanié ks. Marión Miotk. To historiczné wëdarzenié. Zôs kaszëbizna rozlégô sã na ti swiãti górze – gôdôł ò. Jãdrëszk. Jistno czëła wiãkszosc pielgrzimów. Wiele z nich pòdczorchiwało, że bierzą ùdzél w czims nadzwëkòwim (chòc tej-sej dało sã czëc głosë, że kaszëbiznë bëło równak za mało: jesmë przëjachelë z ksążeczkama, przërëchtowóny na to, że wikszosc mszë bãdze pò kaszëbskù – përznã z żôlã gôdelë niejedny ju pò ùroczëznach). Dosc tëli lëdzy przëjachało w zòrganizowónëch karnach aùtobùsama. Bëło tak chòcle w przëtrôfkù słëpsczich Kaszëbów. Më jesmë baro związóny z Pòlanowã ju òd dôwna. Równo 10 lat temù jesmë pòsadzëlë tu drzewkò, jaczé mô przëpòminac ò najich związkach z tą swiãtą górą. Wnenczas miało 30 cm, terô mô 4 métrë. To pòtwierdzenié tegò, że słëpsczi Kaszëbi ò tim môlu pamiãtają òd lat. Jezdzymë tu czãsto na rozmajité ùroczëznë. Dzysô je tu naju kòl 100 – gôdô Alfónks Klepin ze słëpsczégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô. I za sztót dodôwô: nie bëłobë tuwò nick bez òjca Janusza [Jãdrëszka – DM]. To nie je do ùwierzeniô, co òn zrobił tuwò w tak krótczim czasu.

6. Szlachectwò òbrzesziwô. 500 lat Trzebiatowsczich

Eùropejsczé Dnie Pòmòrzô w Szczecënie, 5–7 czerwińca 2015 rokù. Pôrã rozegracjów w jednym, w tim: 500-lecé rodu Trzebiatowsczich i Kaszëbsczé Dnie. Z òrganizatorã wëdarzeniô Pawłã Jutrzenka-Trzebiatowsczim rozpòwiôdô Tomôsz Fópka.

500 lat temù, w Szczecënie, ksążã Bògùsław X... To brzëmi jak pòczątk bôjczi.

Dolëbóg jo, to szlachùje za bôjką, w całoscë dlô słëchińców niezrzeszonëch z Trzebiatowsczima. Dlô Trzebiatowsczich téż to tak wëzdrza 15 lat temù, czej jesmë òdkrëlë to wëdarzenié z historie naszich przódków. Dzysô pò rozezdrzenim sã w dzejach naszich familiów, pò wëprowadzenim genealogicznëch lëni wiele rózgów na wicy jak 300 lat do tëłu, pò òdwiedzenim môlów, w jaczich żëlë, zakłôdelë familie, dzejelë, bawilë sã i ùmiérelë – te 500 lat nie wëdôwô sã bëc cządã za baro òdległim. A wszëtkò to rozpòczãło sã w Szczecënie w „drëdżi wtórk pò Trzech Królach” rokù 1515, czedë to zôpadnopòmòrsczi ksążã z rodu Grifitów Bògùsłôw X, zwóny Wiôldżim, przëjął na swòjim zómkù szesc Kaszëbów: Szëmóna Jutrzenkã, Baltazara Zmudã, Jerzégò Malotkã, Szëmóna Reszkã, Wòjcecha Panka i Grégòra Chamiera – a nadôł jima môl Trzebiatkowò w bëtowsczi zemi, co leżôł kòl sami grańcë z Rzeczpòspòlitą Pòlską.

Czytaj więcej: "Pomerania" na wakacje

Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 08, czerwiec 2015 08:53

2. Od redaktora

Niedawno mogliśmy uczestniczyć w dwóch ważnych wydarzeniach, które mają co najmniej jedną wspólną cechę – są powrotem do przedsięwzięć i miejsc, które przez lata przyniosły naszemu regionowi wiele dobrego.

Najpierw, pod koniec kwietnia, udało się wskrzesić tradycję organizowania Spotkań Pelplińskich, które skupiały inteligencję pomorską i były ważną platformą wymiany myśli między świeckimi a duchownymi. Wydarzeniu nadano nową nazwę: Areopagu Pelplińskiego. Zarówno uczestnicy Areopagu, jak i jego organizatorzy – władze diecezjalne i zrzeszeniowe – podkreślali, że warto kontynuować tę wznowioną tradycję.

Miesiąc później, 30 maja, zakończyła się rewitalizacja i gruntowny remont chëczë pomorańców w Łączyńskiej Hucie. Podczas uroczystości, które odbywały się z tej okazji, prezes ZKP Łukasz Grzędzicki mówił, że dla środowiska Zrzeszenia, a w szczególności dla  Klubu Studenckiego Pomorania, ta chëcz to miejsce „szczególne, symboliczne a nawet legendarne”. Przez dziesiątki lat integrowali się tutaj, bawili, ale i dyskutowali o sprawach ważnych dla przyszłości regionu działacze kaszubsko-pomorscy, zwłaszcza młodzi. Cieszymy się, że chëcz wróciła do życia. To dobra wiadomość nie tylko dla jej gospodarzy, czyli gdańskich pomorańców. Z pewnością wiele jeszcze dobrych pomysłów zrodzi się tu podczas formalnych lub nieformalnych spotkań.

3. Wrócëła wôżnô tradicjô. DM

Pierszi Pelplińsczi Areòpag (pòl. Pelpliński Areopag) ju za nama. Bëła leżnosc do dialogù dëchòwnëch i swiecczich liderów kaszëbskò-pòmòrsczi rësznotë a téż czekawô òbgôdka ò religijnoscë Pòmòrzô. Żôl, że frekwencjô nié za wiôlgô…

W dniach 24–25 łżëkwiata òdbéł sã Pelplińsczi Areòpag – dwadniowô kònferencjô ò religijnoscë Pòmòrzô. Jednym z ji òrganizatorów bëło Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié. Pòdług jegò przédnika miała to bëc przede wszëtczim leżnosc do òbgôdczi ò wôżnëch dlô najégò regionu sprawach i do nawzôjnégò pòznaniô sã: Pòtrzébny je dialog midzë lëdzama, jaczi bierzą ùdzél w sztôłtowanim dzysdniowi kaszëbskò-pòmòrsczi rësznotë. Mùszimë kôrbic ò tradicji i przińdnoce Pòmòrzô. Pelplin jakno dôwnô stolëca chełmińsczi diecezji zdôwô sã nama bëlnym placã do taczégò pòtkaniô. Areopag mô bëc môlã zéńdzeniô sã swiecczich z dëchòwnyma, môlã wëmianë mëslów – pòdczorchiwôł òbczas kònferencji Łukôsz Grzãdzëcczi.

Ùczãstników przëwitôł w Diecezjalny Bibliotece w Pelplinie ks. bp Riszard Kasyna, chtëren wspòmnął ò dłudżi historie Pelplińsczich Zéńdzeniów (pòl. Spotkania Pelplińskie), jaczé bëłë pòdług niegò bùchą nôùkòwégò òkrãżô stolëcë chełmińsczi diecezji. Jak rzekł, Pelplińsczi Areòpag mô zôs przëwróconé tã tradicjã.

4. Pòmòrańcë zôs mają dodóm

Chëcz w Łątczińsczi Hëce 30 maja znôwù òtemklë, i to ùroczëstô! Ten òsoblëwi dlô Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô môl òstôł do czësta wëremòntowóny i òddóny do ùżëtkù nôleżnikóm Klubu Sztudérów Pomorania. Dlô wiele dzysdniowëch dzejôrzów to plac – jak gôdają – „legendarny”. W niejednym sercu prawie tuwò ùrodza sã miłota dlô kaszëbiznë, a czasã i do przińdnégò chłopa abò przińdny białczi.

5. Co je dobré dlô mieszkańców? Pioter Léssnawa, Dariusz Majkòwsczi

Serakòjce są jedną z niewielnëch gminnëch wsów, gdze donądka nie dzejają niżódné supermarketë ani diskòntë. Je to dzywné tim barżi, że mómë do ùczinkù z dosc wiôlgą (kòl 7 tës. mieszkańców) môlëzną.

Bògactwã Serakòjc je môlowi hańdel, jaczi warô òd cziles pòkòleniów – môłé krómë, baro czãsto familijné, w jaczich wespółrobią chłop z białką abò starszi z dzecama. Tak to wëzdrzi òd lat. Nie brëkùjemë Biedronczi ani jinëch wiôldżich krómów. I nie chcemë jich, cobë tegò, co mómë, nie stracëc – gôdô wójt Serakòjc Tadéùsz Kòbiela. Pòdług niegò dzysdniowi system hańdlu pòmôgô w rozwiju môlowi solidarnoscë, bò jeden kùpiwô òd drëdżégò. Hańdlôrz pòmôgô zarobic rzemiãslnikòwi, a rzemiãslnik hańdlôrzowi. A markete są zainteresowóny leno nafùlowanim swòjich miészków. Jich wpùszczenié òznôczô dżiniãcé mniészich krómów, a co za tim jidze, rosniãcé lëczbë lëdzy bez robòtë – pòdczorchiwô wójt.

Tadéùsza Kòbielã pòpiérô Marek Theus, prezes zarządu MerCo Sp. z o.o., znajôrz pòmòrsczégò hańdlu, dobiwca nôdgrodë „Firmy Rodzinne” wrãcziwóny przez Newsweek Polska. Wójt baro dobrze czëje, że lokalny biznes nanëkiwô sóm sebie i sóm sebie chroni. W Serakòjcach je wiele ùsłëgòwëch firmów: stolarsczich, bùdowlanëch, hańdlowëch, gastronomicznëch. Wiãkszosc z nich to familijné firmë. Czãsto swòje ùsłëdżi wëkònywają gdzes bùten, ale zarobioné dëtczi inwestëją ù sebie i swòjima dëtkama zmòcniwają bùdżet gminë. Wspiérają gò pòdatkama i inwesticjama. Kùpiwają òd sebie nawzôj. Dzãka temù pieńdze nie trôfiają bùten – przekònywô.

Czë felënk diskòntów ni mô równak cëskù na przistãp mieszkańców do rozmajitëch produktów i jich prizów? Czë w Serakòjcach mòże wszëtkò kùpic i nie zapłacëc wiãcy jak w jinëch placach? Colemało dô sã ù nas kùpic dobri, môlowi produkt. Na sprawùnczi przëjéżdżają téż lëdze z bùtna, z jinëch gminów. Żebë wszëtkò bëło do dostaniô w krómach, nie są brëkòwné diskòntë. W 90. latach bëło jinaczi, ale terô mómë dosc swòjégò kapitału. Mómë lëdzy, co twòrzą mòcné firmë – òdpòwiôdô T. Kòbiela.

Czytaj więcej: Co w czerwcowej "Pomeranii"?

Szczegóły

Utworzono: wtorek, 05, maj 2015 12:10

Zapraszamy do lektury. "Pomerania" nr 5/2015

2. Od redaktora

Po tym, co się stało w tym roku, kwiecień chyba już nigdy nie będzie się nam kojarzył z wiosną i budzącym się życiem. Straty, jakie poniósł ruch kaszubsko-pomorski w tym miesiącu, są olbrzymie. Jerzy Treder, Stanisław Pestka, Günter Grass… Dla wielu z nas byli mistrzami, wielu powtarzało na pogrzebach: „zostaliśmy sierotami”. Dzięki ich pracy, wizjom przyszłości, książkom łatwiej było rozwijać naszą kulturę, język kaszubski, wcielać w życie idee regionalizmu. Wciąż jeszcze szukamy odpowiedzi na pytanie, co dalej. Pamiętajmy o ich dokonaniach, ale mimo żalu, który czujemy, kontynuujmy – tak jak potrafimy – to dzieło, któremu oni poświęcili swój czas i talent.

3. Òddzãkòwanié Méstrów. Òdj. Arkadiusz Wegner

4. Życie i dzieło Stolema. O Stanisławie Pestce. Kazimierz Ostrowski

Trzeci zbiór swoich wierszy, wydany na początku naszego wieku, Jan Zbrzyca zatytułował Wieczórny widnik, jakby dając znać, że „ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił” (Łk, 24, 29). W istocie, horyzont w wieczornym słońcu wygląda inaczej i skłania do namysłu nad przebytą drogą, do refleksyjnego spojrzenia w głąb siebie i na otaczający świat – bëne ë bùten. Można czytać te wiersze jak testament poety i dziedzictwo dla potomnych.

Teraz, po odejściu Stanisława Pestki – Jana Zbrzycy, będziemy jeszcze wnikliwiej wczytywać się w jego poezje, w jego myśli, wyrażone w słowach i metaforach, które tak wspaniale wzbogacają skarbiec kaszubszczyzny, będącej przecież ciągle jeszcze w stanie powstawania. Troszczył się o jej rozwój, bał się jej uwiądu, przestrzegał: Stracenié rodny mòwë / Òznôczô ùsnienié dëszë lëdu. On sam tę mowę wyniesioną z zaborskiego matecznika najczulej pielęgnował.

Nie tylko poetycką schedę po sobie zostawił, lecz przeobfite źródło refleksji, przemyśleń, idei, drogowskazów, inspiracji, a także pytań o przyszłość kaszubsko-pomorskiej wspólnoty. Kim był – jakim zostanie w pamięci? Dziennikarz, pisarz, poeta, działacz… Humanista i intelektualista. Przyjaciel. Człowiek Niepospolity – Stanisław Pestka.

8. O Profesorze Jerzym Trederze. Ojciec Adam Ryszard Sikora

„(...) nie gustuje we wzniosłych słowach; pompatyczne, hiperboliczne wystąpienia są mu obce, ceni faktografię i beznamiętne relacje, właściwe stylowi naukowemu. Postawa taka mieści się zresztą w starożytnej gnomie: Jakie życie, taka mowa, a życie Jego wypełnione było nauką, zdobywaniem wiedzy, badaniami naukowymi, przekazywaniem wiedzy, zaangażowaniem w sprawy społeczne i oddaniem się Rodzinie”.

Tak pisał o prof. Jerzym Trederze w 2007 r. prof. Edward Breza we wprowadzeniu do Księgi Pamiątkowej dedykowanej prof. Trederowi z okazji 65. roku życia i 40-lecia pracy naukowej.

Pozwalam sobie moje wspomnienie rozpocząć właśnie od tego cytatu, gdyż nie znajduję trafniejszego i jednocześnie bardziej syntetycznego ujęcia w słowa tego, co sam czuję, myśląc o prof. Jerzym Trederze, z którym od kilkunastu lat miałem zaszczyt współpracować, a który po długiej i ciężkiej chorobie zmarł w Wejherowie 2 kwietnia 2015 r.

Z pewnością powstanie wiele publikacji poświęconych Profesorowi, w tym także tych o charakterze wspomnieniowym, które ukażą wielowymiarowo zarówno jego osobowość, jak i imponujące dokonania na polu naukowym. Moje wspomnienie, choć nawiąże do najistotniejszych, moim zdaniem, faktów z życia śp. prof. Jerzego Tredera, dotyczyć będzie przede wszystkim okresu ostatnich szesnastu lat, gdy osobiście poznałem Profesora, a szczególnie ostatnich dwunastu, gdy ta znajomość przekształciła się w trwałą współpracę i w autentyczną przyjaźń.

Czytaj więcej: "Pomerania" nr 5/2015