Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 08, czerwiec 2015 08:53

2. Od redaktora

Niedawno mogliśmy uczestniczyć w dwóch ważnych wydarzeniach, które mają co najmniej jedną wspólną cechę – są powrotem do przedsięwzięć i miejsc, które przez lata przyniosły naszemu regionowi wiele dobrego.

Najpierw, pod koniec kwietnia, udało się wskrzesić tradycję organizowania Spotkań Pelplińskich, które skupiały inteligencję pomorską i były ważną platformą wymiany myśli między świeckimi a duchownymi. Wydarzeniu nadano nową nazwę: Areopagu Pelplińskiego. Zarówno uczestnicy Areopagu, jak i jego organizatorzy – władze diecezjalne i zrzeszeniowe – podkreślali, że warto kontynuować tę wznowioną tradycję.

Miesiąc później, 30 maja, zakończyła się rewitalizacja i gruntowny remont chëczë pomorańców w Łączyńskiej Hucie. Podczas uroczystości, które odbywały się z tej okazji, prezes ZKP Łukasz Grzędzicki mówił, że dla środowiska Zrzeszenia, a w szczególności dla  Klubu Studenckiego Pomorania, ta chëcz to miejsce „szczególne, symboliczne a nawet legendarne”. Przez dziesiątki lat integrowali się tutaj, bawili, ale i dyskutowali o sprawach ważnych dla przyszłości regionu działacze kaszubsko-pomorscy, zwłaszcza młodzi. Cieszymy się, że chëcz wróciła do życia. To dobra wiadomość nie tylko dla jej gospodarzy, czyli gdańskich pomorańców. Z pewnością wiele jeszcze dobrych pomysłów zrodzi się tu podczas formalnych lub nieformalnych spotkań.

3. Wrócëła wôżnô tradicjô. DM

Pierszi Pelplińsczi Areòpag (pòl. Pelpliński Areopag) ju za nama. Bëła leżnosc do dialogù dëchòwnëch i swiecczich liderów kaszëbskò-pòmòrsczi rësznotë a téż czekawô òbgôdka ò religijnoscë Pòmòrzô. Żôl, że frekwencjô nié za wiôlgô…

W dniach 24–25 łżëkwiata òdbéł sã Pelplińsczi Areòpag – dwadniowô kònferencjô ò religijnoscë Pòmòrzô. Jednym z ji òrganizatorów bëło Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié. Pòdług jegò przédnika miała to bëc przede wszëtczim leżnosc do òbgôdczi ò wôżnëch dlô najégò regionu sprawach i do nawzôjnégò pòznaniô sã: Pòtrzébny je dialog midzë lëdzama, jaczi bierzą ùdzél w sztôłtowanim dzysdniowi kaszëbskò-pòmòrsczi rësznotë. Mùszimë kôrbic ò tradicji i przińdnoce Pòmòrzô. Pelplin jakno dôwnô stolëca chełmińsczi diecezji zdôwô sã nama bëlnym placã do taczégò pòtkaniô. Areopag mô bëc môlã zéńdzeniô sã swiecczich z dëchòwnyma, môlã wëmianë mëslów – pòdczorchiwôł òbczas kònferencji Łukôsz Grzãdzëcczi.

Ùczãstników przëwitôł w Diecezjalny Bibliotece w Pelplinie ks. bp Riszard Kasyna, chtëren wspòmnął ò dłudżi historie Pelplińsczich Zéńdzeniów (pòl. Spotkania Pelplińskie), jaczé bëłë pòdług niegò bùchą nôùkòwégò òkrãżô stolëcë chełmińsczi diecezji. Jak rzekł, Pelplińsczi Areòpag mô zôs przëwróconé tã tradicjã.

4. Pòmòrańcë zôs mają dodóm

Chëcz w Łątczińsczi Hëce 30 maja znôwù òtemklë, i to ùroczëstô! Ten òsoblëwi dlô Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô môl òstôł do czësta wëremòntowóny i òddóny do ùżëtkù nôleżnikóm Klubu Sztudérów Pomorania. Dlô wiele dzysdniowëch dzejôrzów to plac – jak gôdają – „legendarny”. W niejednym sercu prawie tuwò ùrodza sã miłota dlô kaszëbiznë, a czasã i do przińdnégò chłopa abò przińdny białczi.

5. Co je dobré dlô mieszkańców? Pioter Léssnawa, Dariusz Majkòwsczi

Serakòjce są jedną z niewielnëch gminnëch wsów, gdze donądka nie dzejają niżódné supermarketë ani diskòntë. Je to dzywné tim barżi, że mómë do ùczinkù z dosc wiôlgą (kòl 7 tës. mieszkańców) môlëzną.

Bògactwã Serakòjc je môlowi hańdel, jaczi warô òd cziles pòkòleniów – môłé krómë, baro czãsto familijné, w jaczich wespółrobią chłop z białką abò starszi z dzecama. Tak to wëzdrzi òd lat. Nie brëkùjemë Biedronczi ani jinëch wiôldżich krómów. I nie chcemë jich, cobë tegò, co mómë, nie stracëc – gôdô wójt Serakòjc Tadéùsz Kòbiela. Pòdług niegò dzysdniowi system hańdlu pòmôgô w rozwiju môlowi solidarnoscë, bò jeden kùpiwô òd drëdżégò. Hańdlôrz pòmôgô zarobic rzemiãslnikòwi, a rzemiãslnik hańdlôrzowi. A markete są zainteresowóny leno nafùlowanim swòjich miészków. Jich wpùszczenié òznôczô dżiniãcé mniészich krómów, a co za tim jidze, rosniãcé lëczbë lëdzy bez robòtë – pòdczorchiwô wójt.

Tadéùsza Kòbielã pòpiérô Marek Theus, prezes zarządu MerCo Sp. z o.o., znajôrz pòmòrsczégò hańdlu, dobiwca nôdgrodë „Firmy Rodzinne” wrãcziwóny przez Newsweek Polska. Wójt baro dobrze czëje, że lokalny biznes nanëkiwô sóm sebie i sóm sebie chroni. W Serakòjcach je wiele ùsłëgòwëch firmów: stolarsczich, bùdowlanëch, hańdlowëch, gastronomicznëch. Wiãkszosc z nich to familijné firmë. Czãsto swòje ùsłëdżi wëkònywają gdzes bùten, ale zarobioné dëtczi inwestëją ù sebie i swòjima dëtkama zmòcniwają bùdżet gminë. Wspiérają gò pòdatkama i inwesticjama. Kùpiwają òd sebie nawzôj. Dzãka temù pieńdze nie trôfiają bùten – przekònywô.

Czë felënk diskòntów ni mô równak cëskù na przistãp mieszkańców do rozmajitëch produktów i jich prizów? Czë w Serakòjcach mòże wszëtkò kùpic i nie zapłacëc wiãcy jak w jinëch placach? Colemało dô sã ù nas kùpic dobri, môlowi produkt. Na sprawùnczi przëjéżdżają téż lëdze z bùtna, z jinëch gminów. Żebë wszëtkò bëło do dostaniô w krómach, nie są brëkòwné diskòntë. W 90. latach bëło jinaczi, ale terô mómë dosc swòjégò kapitału. Mómë lëdzy, co twòrzą mòcné firmë – òdpòwiôdô T. Kòbiela.

Czytaj więcej: Co w czerwcowej "Pomeranii"?

Szczegóły

Utworzono: wtorek, 05, maj 2015 12:10

Zapraszamy do lektury. "Pomerania" nr 5/2015

2. Od redaktora

Po tym, co się stało w tym roku, kwiecień chyba już nigdy nie będzie się nam kojarzył z wiosną i budzącym się życiem. Straty, jakie poniósł ruch kaszubsko-pomorski w tym miesiącu, są olbrzymie. Jerzy Treder, Stanisław Pestka, Günter Grass… Dla wielu z nas byli mistrzami, wielu powtarzało na pogrzebach: „zostaliśmy sierotami”. Dzięki ich pracy, wizjom przyszłości, książkom łatwiej było rozwijać naszą kulturę, język kaszubski, wcielać w życie idee regionalizmu. Wciąż jeszcze szukamy odpowiedzi na pytanie, co dalej. Pamiętajmy o ich dokonaniach, ale mimo żalu, który czujemy, kontynuujmy – tak jak potrafimy – to dzieło, któremu oni poświęcili swój czas i talent.

3. Òddzãkòwanié Méstrów. Òdj. Arkadiusz Wegner

4. Życie i dzieło Stolema. O Stanisławie Pestce. Kazimierz Ostrowski

Trzeci zbiór swoich wierszy, wydany na początku naszego wieku, Jan Zbrzyca zatytułował Wieczórny widnik, jakby dając znać, że „ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił” (Łk, 24, 29). W istocie, horyzont w wieczornym słońcu wygląda inaczej i skłania do namysłu nad przebytą drogą, do refleksyjnego spojrzenia w głąb siebie i na otaczający świat – bëne ë bùten. Można czytać te wiersze jak testament poety i dziedzictwo dla potomnych.

Teraz, po odejściu Stanisława Pestki – Jana Zbrzycy, będziemy jeszcze wnikliwiej wczytywać się w jego poezje, w jego myśli, wyrażone w słowach i metaforach, które tak wspaniale wzbogacają skarbiec kaszubszczyzny, będącej przecież ciągle jeszcze w stanie powstawania. Troszczył się o jej rozwój, bał się jej uwiądu, przestrzegał: Stracenié rodny mòwë / Òznôczô ùsnienié dëszë lëdu. On sam tę mowę wyniesioną z zaborskiego matecznika najczulej pielęgnował.

Nie tylko poetycką schedę po sobie zostawił, lecz przeobfite źródło refleksji, przemyśleń, idei, drogowskazów, inspiracji, a także pytań o przyszłość kaszubsko-pomorskiej wspólnoty. Kim był – jakim zostanie w pamięci? Dziennikarz, pisarz, poeta, działacz… Humanista i intelektualista. Przyjaciel. Człowiek Niepospolity – Stanisław Pestka.

8. O Profesorze Jerzym Trederze. Ojciec Adam Ryszard Sikora

„(...) nie gustuje we wzniosłych słowach; pompatyczne, hiperboliczne wystąpienia są mu obce, ceni faktografię i beznamiętne relacje, właściwe stylowi naukowemu. Postawa taka mieści się zresztą w starożytnej gnomie: Jakie życie, taka mowa, a życie Jego wypełnione było nauką, zdobywaniem wiedzy, badaniami naukowymi, przekazywaniem wiedzy, zaangażowaniem w sprawy społeczne i oddaniem się Rodzinie”.

Tak pisał o prof. Jerzym Trederze w 2007 r. prof. Edward Breza we wprowadzeniu do Księgi Pamiątkowej dedykowanej prof. Trederowi z okazji 65. roku życia i 40-lecia pracy naukowej.

Pozwalam sobie moje wspomnienie rozpocząć właśnie od tego cytatu, gdyż nie znajduję trafniejszego i jednocześnie bardziej syntetycznego ujęcia w słowa tego, co sam czuję, myśląc o prof. Jerzym Trederze, z którym od kilkunastu lat miałem zaszczyt współpracować, a który po długiej i ciężkiej chorobie zmarł w Wejherowie 2 kwietnia 2015 r.

Z pewnością powstanie wiele publikacji poświęconych Profesorowi, w tym także tych o charakterze wspomnieniowym, które ukażą wielowymiarowo zarówno jego osobowość, jak i imponujące dokonania na polu naukowym. Moje wspomnienie, choć nawiąże do najistotniejszych, moim zdaniem, faktów z życia śp. prof. Jerzego Tredera, dotyczyć będzie przede wszystkim okresu ostatnich szesnastu lat, gdy osobiście poznałem Profesora, a szczególnie ostatnich dwunastu, gdy ta znajomość przekształciła się w trwałą współpracę i w autentyczną przyjaźń.

Czytaj więcej: "Pomerania" nr 5/2015

Szczegóły

Utworzono: wtorek, 14, kwiecień 2015 11:43

Ukazał się kwietniowy numer "Pomeranii"

2. Od redaktora

Józef Zôbłocczi, jeden z bohaterów powieści Aleksandra Majkowskiego Żëcé i przigòdë Remùsa, porównał wydobywanie spod ziemi „zamku kaszubskiej królewianki” do cierpliwej pracy koralowców. „Kòżdé jich pòkòlenié zbùdëje kawałuszk tegò drzewa i ùmiérô, a nawetk jich grobë są cząstkama jich bùdowë, rosnącë wiedno w górã kù niebù i słuńcu”.

Przywołuję te słowa w miesiącu, w którym wspominamy prof. Jerzego Sampa (po Jego odejściu nie zdążyliśmy się jeszcze otrząsnąć...), Wojciecha Kiedrowskiego (w 4. rocznicę śmierci) i Izabelli Trojanowskiej (to już 20 lat!), ponieważ bez ich pracy pałac „zaklãti królewiónczi” byłby znacznie głębiej.

3. Dzéń Jednotë Kaszëbów w Sëlëczënie. Òdj. Arkadiusz Wegner

4. 10 lat ustawy o języku regionalnym na Kaszubach. Łukasz Grzędzicki

Gdy na początku 2005 r. Sejm uchwalił ustawę o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, dwie rzeczy były pewne: jedna, że właśnie zakończono prace nad najdłużej procedowaną ustawą w historii parlamentaryzmu III RP, a druga, że praktyka realizacji jej zapisów będzie kluczowa i niekoniecznie łatwiejsza od procesu uchwalania.

Jak mówił na uroczystości podpisania tej ustawy ówczesny prezydent Aleksander Kwaśniewski, miała ona być swego rodzaju konstytucją mniejszościową. A konstytucje, jak wiadomo, mają wielki walor ustrojodawczy, zapewniają stabilność praw, nie zmienia się ich często i wyrażają filozofię, którą kieruje się prawodawca. Z natury norm ustawowych wynika, że muszą być spisane na pewnym poziomie ogólności. Na Pomorzu akt ten miał wywołać poważne skutki. Za jedyny język regionalny w Polsce uznano język kaszubski używany tylko przez ludność zamieszkującą od pokoleń zwarty obszar Pomorza.

9. Gdański historyk literatury kaszubskiej i pisarz – artysta, popularyzator dziejów Gdańska. Józef Borzyszkowski

Początek roku 2015 zapisał już sporo nowych kart naszych dziejów, w tym tych, których przywołanie napawa smutkiem wywołanym odejściem z tego świata bliskich nam osób. W moim przypadku, poza odejściem 6 lutego kuzyna, Bronka Borzyszkowskiego z Gdyni (historyka z wykształcenia, a swego czasu aktywnego członka klubu Pomorania i ZKP), wspomnienia pośmiertnego oczekują jeszcze cztery bliskie mi osoby zmarłe w dwóch pierwszych miesiącach tego roku. Są to: ks. prof. Edward Hinz z Pelplina – muzyk, dyrygent i muzykolog, przyjaciel ks. Kazimierza Raepkego i współpracownik ks. Bernarda Sychty; prof. Czesław Biernat – wieloletni dyrektor Archiwum Państwowego w Gdańsku i historyk Gdańska, rodem z Sulęczyna; Teresa Lilla – nauczycielka, katechetka, gospodyni swego czasu parchowskiej plebanii, źródło cennych informacji i opiekunka miejscowego cmentarza; prof. Marek Latoszek – socjolog, autor pionierskich dzieł dotyczących Sierpnia 80’ i społeczności kaszubskiej, laureat nagrody Jana Heweliusza, i Jerzy Samp, którego znaliśmy – także rodzinnie – najdłużej i kiedyś najbliżej. Z bólem zauważam powiększającą się z roku na rok na łamach rocznika Instytutu Kaszubskiego „Acta Cassubiana” zawartość działu „Pro memoria”.

Czytaj więcej: Kwietniowa "Pomerania"