Szczegóły

Utworzono: środa, 05, październik 2016 10:36

70. urodziny prof. J. Borzyszkowskiego

2. Od redaktora

„Myślę, że mogę stwierdzić, iż Kaszuby to dla Jubilata początek i koniec, sens i istota życia, cel i uzasadnienie aktywności. To także radości i smutki. Zabrać Profesorowi Kaszuby, to wyrwać mu największą cząstkę duszy. Ale i odwrotnie – trudno sobie Kaszuby wyobrazić bez Profesora Borzyszkowskiego” – tak we wstępie do Przyjacielskiego sztambucha Józefa Borzyszkowskiego napisał o swoim mistrzu prof. Cezary Obracht-Prondzyński.

W tym zdaniu można zamienić słowo „Kaszuby” na „Pomorze”, bo cały nasz region byłby bez tego znakomitego historyka, działacza społecznego, pedagoga etc. wiele uboższy. 70. urodziny Pana Profesora to okazja do podziękowań za wszystkie jego dokonania. Zachęcamy Czytelników do lektury wywiadu z Jubilatem, który publikujemy w tym numerze naszego miesięcznika.

Dodajmy, że dla J. Borzyszkowskiego to rok podwójnie rocznicowy, bo upływa 20 lat od powołania Instytutu Kaszubskiego, którego był wieloletnim prezesem i jest „znakiem rozpoznawczym”.

W lutowej „Pomeranii” przyglądamy się też baczniej niż zwykle Kociewiu, bo podsumowujemy ważny dla tego regionu rok kongresowy. W oficjalny jego program wpisano aż dwadzieścia dwa wydarzenia o różnorodnym charakterze. Poza tym zorganizowano wiele imprez towarzyszących. W uchwale podsumowującej ów rok znalazł się m.in. zapis o konieczności podjęcia „działań mających na celu ochronę i promocję mowy kociewskiej”. Postulat ten realizuje Zyta Wejer, znana naszym Czytelnikom jako Rózalija. Dlaczego zdecydowała się pisać gawędy? Gdzie nauczyła się gwary? O tym opowiada specjalnie dla Państwa. Zachęcam do lektury.

3. Mam silną rodzinę, piękne drzewa, a nawet stolemowe kamienie…

Z profesorem Józefem Borzyszkowskim – wybitnym badaczem, Kaszubą, obywatelem Pomorza – rozmawiamy w Jego 70. urodziny.

Wszelkiego rodzaju rocznice, także urodziny, zwyczajowo sprzyjają bilansowaniu dokonań. Widzimy pana profesora w wielu zawodowych/życiowych rolach – naukowca, pedagoga, ale też działacza społecznego, także polityka. Które z nich to efekt pasji, obowiązku, ambicji, życiowej pragmatyki – w której roli odnajduje się pan najlepiej?

„Wszystko się liczy…” – także rocznice, dni urodzin itp. wydarzenia. Przyjmuję je, nie tylko pogrzeby bliskich, świadom, że „Lata nasze przemijają jak trawa…” Niekiedy tylko coś po nich (po latach i po nas) pozostaje – w pamięci najbliższych, w krajobrazie oraz zbiorach rodziny i przyjaciół lub np. w bibliotekach. Ale i tu zachodzą zmiany – np. w pracy bibliotekarzy i postępowaniu adresatów trudu ich i autorów zgromadzonych w bibliotekach książek.

Z przywołanych przez pana ról bez wątpienia najważniejsza – obok pominiętych: męża, ojca i dziadka – jest ta zawodowa, szkólnégò, badacza, po trochu też dokumentalisty, człowieka nauki. Od początku towarzyszy jej praca społeczna, niewolna od polityki, ułatwiająca badanie, zrozumienie źródeł historycznych, wyjaśnienie przeszłości. Bez wątpienia to po części efekt warunków życia, ale głównie własnej aktywności, osobistych wyborów.

7. Trwają przygotowania do realizacji projektu MKiDN!

Na wëdôwnym rënkù pòjawiła sã kaszëbskô wersjô Miedzwiôdka Pùfôtka, bò tak prawie brzëmi miono misza ò baro môłim rozëmkù w najim jãzëkù.

Znóny w całim swiece roman zatitlowóny Winnie-the-Pooh, jaczi napisôł pò anielskù A.A. Milne, przełożëła na kaszëbsczi Bòżena Ùgòwskô. Ta kaszëbskô pòétka za tłómaczënk ksążczi wzãła sã ju w 90. latach (wspiérôł jã Tomôsz Wicherkiewicz), ale dopiérze terô ùdało sã ùdostac licencjã òd miéwcë aùtorsczich prawów na wëdanié Pùfôtka pò kaszëbskù. Dłudżé lata nie bëło to mòżlëwé z pòzdrzatkù na przejimniãcé tëch prôw przez Walt Disney Company i stolemné dëtczi, jaczé mùsz bëło zapłacëc za licencjã. W 2014 r. Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié, wëdôwca tłómaczeniô, zôs spróbòwało jã ùdostac – tim razã ju òd erbów britijsczégò pisarza. Próbë te skùńczëłë sã dobëcym.

Czytaj więcej: "Pomerania" na urodziny prof. Borzyszkowskiego

Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 18, styczeń 2016 13:09

Ukazał się styczniowy numer "Pomeranii"

Województwo pomorskie – 18. rok razem
 

2. Od redaktora

W tym roku województwo pomorskie zaczyna swój osiemnasty rok. Wchodzi więc w pełnoletność. Z tej okazji warto sobie przypomnieć, co zyskaliśmy na reformie samorządowej, dzięki której od kilkunastu lat większość naszych Czytelników mieszka, pracuje i działa w Pomorskiem.

Członkowie Zrzeszenia zgłaszali postulat zjednoczenia Kaszubów w jednym województwie od samego początku istnienia tej organizacji. Jak przypomina w swoim artykule obecny prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Łukasz Grzędzicki, już na I Zjeździe Zrzeszenia (wtedy jeszcze Kaszubskiego) w 1956 r. został przyjęty wniosek w tej sprawie. To marzenie ziściło się dopiero dzięki reformie z 1998 r., która weszła w życie 1 stycznia 1999 r.

Dzisiaj należałoby się zastanowić, czy dobrze wykorzystaliśmy te lata. Pytamy o to w tym numerze „Pomeranii” m.in. starostów powiatów: chojnickiego i bytowskiego, które przed wspomnianymi zmianami znajdowały się, odpowiednio, w województwie bydgoskim i słupskim.

Zapraszamy do lektury i życzymy zarówno naszemu województwu, jak i wszystkim Czytelnikom wszëtczégò bëlnégò w roku 2016, który Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie ogłosiło rokiem prof. Gerarda Labudy. Szczególne życzenia kierujemy pod adresem nowych laureatów Medalu Stolema: Aleksandry Kucharskiej-Szefler i Jaromira Szroedera oraz wybranych w grudniu siedmiu Skier Ormuzdowych, których dokonania – w ogromnym skrócie – przybliżamy w tej „Pomeranii”.

3. Stolemë

Nôleżnicë Klubù Sztudérów Pomorania przëznelë Medale Stolema za 2015 rok Aleksandrze Kùcharsczi-Szefler i Jaromirowi Szroedrowi. Ùroczësté jich wrãczenié òdbëło sã 4 stëcznika 2016 r. w Stôrogardowim Rôtëszu we Gduńskù.

4. Pełnoletnie województwo. Piotr Lessnau

Obecny podział administracyjny kraju właśnie wchodzi w dorosłość. Osiemnaście lat temu na mapie Polski zagościły nowe województwa i – po dwudziestoczteroletniej przerwie – wróciły powiaty.

Reforma administracyjna sporo zmieniła na mapie Polski, a zmianom towarzyszyło dużo emocji – związanych m.in. z silnym poczuciem więzi z danym regionem i niechęcią do wiązania się z innym. Co ważne, w 1999 r. po raz pierwszy w historii cały obszar Kaszub znalazł się w jednym województwie – pomorskim. W granicach nowego organizmu znalazły się m.in. gminy nowo utworzonego powiatu chojnickiego, dotychczas związane administracyjnie z Bydgoszczą, a także niemal wszystkie gminy z dawnego województwa słupskiego – z wyjątkiem ziemi sławieńskiej. Komu to małżeństwo wyszło na dobre i jak obecność w granicach województwa pomorskiego zmieniła południowe i zachodnie Kaszuby – opowiedzą sami samorządowcy.

6. „Nie” dla środkowopomorskiego. Łukasz Grzędzicki

Starostowie pomorskich powiatów 10 grudnia 2015 r. opowiedzieli się przeciw inicjatywie utworzenia województwa koszalińskiego/środkowopomorskiego [ich stanowisko publikujemy na stronie 8]. Wcześniej podobne zdanie wyraziło kilkanaście pomorskich gmin. Pomysł ewentualnej zmiany granic województw na Pomorzu wywołał w różnych miejscach dyskusje. Dominuje w nich niedowierzanie w realizację tak absurdalnego projektu i jednak wiara w zdrowy rozsądek.

W tym roku minie 18 lat od powołania samorządów regionalnych w Polsce. Ich liczba oraz granice były przed laty tematem bardzo licznych i gruntownych analiz, badań, a także negocjacji, debat oraz czasami ostrych sporów i konfliktów. Przy 18. urodzinach można przypomnieć, że samorządowe województwo pomorskie dla środowiska kaszubsko-pomorskiego było dzieckiem długo wyczekiwanym. Wiązaliśmy z nim duże nadzieje i teraz, kiedy wchodzi w wiek dojrzały, tym bardziej je wiążemy. Województwo pomorskie stanowi podmiot polityki rozwoju regionalnego, chociaż i na Pomorzu występują problemy ze zrozumieniem tej polityki i roli w niej wszystkich jej uczestników. Część elit Słupska lub Miastka w potencjalnym utworzeniu województwa koszalińskiego/środkowopomorskiego widzi dla siebie szanse, ale przemilcza fakt, że eksperyment ten obciąży mieszkańców tego obszaru. Nie rozwiąże on bowiem żadnego z dotychczasowych problemów mieszkańców, a będzie źródłem kolejnych trudności. Refleksja nad tym tematem skłania do poruszenia 4 ogólnych kwestii. Po pierwsze: na czym polega nowoczesna polityka regionalna? Po drugie: czy region przetrwa bez środków unijnych? Po trzecie: czy bycie stolicą województwa jest źródłem rozwoju miasta? I po czwarte: dlaczego Kaszuby powinny być w jednym województwie?

Czytaj więcej: Styczniowy numer Pomoranii

Szczegóły

Utworzono: wtorek, 01, grudzień 2015 16:54

"Pomerania" o gminie Kościerzyna

2. Od redaktora

W październiku redakcja „Pomeranii” wspólnie z Biurem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego zorganizowała kolejne, ósme już spotkania i warsztaty dla osób piszących po kaszubsku. Tym razem poznawaliśmy interesujących ludzi i ciekawe miejsca w gminie Kościerzyna. Byliśmy oczywiście we wdzydzkim Muzeum – Kaszubskim Parku Etnograficznym, gdzie już za pół roku spotkamy się na Zjeździe Kaszubów. Zainteresowało nas też kilka zakładów zatrudniających okolicznych mieszkańców. Większość artykułów, jakie powstały podczas tych spotkań, proponujemy naszym Czytelnikom w tym numerze „Pomeranii”. A za udział w warsztatach dziękujemy nie tylko tym dziennikarzom, którzy – jak Mariusz Szmidka czy Piotr Dziekanowski – pracują w różnych mediach od wielu lat, ale również początkującym na tej drodze uczniom z liceów ogólnokształcących w Kościerzynie i Brusach oraz z pelplińskiego Collegium Marianum.

Jak przystało na grudzień, nie zabraknie też akcentów świątecznych. Tym razem przede wszystkim muzycznych. O swojej płycie z kolędami opowiedziała nam piosenkarka Weronika Korthals-Tartas, a Tomasz Fopke wskazuje, gdzie szukać kaszubskich utworów związanych z Bożym Narodzeniem. Takie informacje zapewne przydadzą się naszym Czytelnikom. A zatem życzymy Państwu miłej lektury oraz pięknego śpiewania w rodzinnym (a może szerszym) gronie nie tylko w tym wyjątkowym czasie Gòdów.

3. Pozostaniemy dłużnikami. Łukasz Grzędzicki

Fenomen trwania i przetrwania Kaszubów na południowym brzegu Bałtyku nie jest rezultatem szczęśliwego zbiegu okoliczności czy darem łaskawej historii. Dobrze wiemy, że historia nie szczędziła naszej społeczności dramatycznych doświadczeń, że niejednokrotnie byliśmy na krawędzi niebytu. Kaszubi obronili jednak swój matecznik, swoje siedziby na Pomorzu, przetrwali ciężkie próby XX w. Jeżeli więc istniejemy dziś jako wspólnota i rozwijamy swój region, to przede wszystkim dzięki aktywnej postawie wobec życia, które niosło przeróżne zagrożenia, ale i szanse. Nie byłoby to możliwe bez wszczepionego w pomorski kod kulturowy ideału pracy organicznej. Społecznicy tworzący ruch kaszubsko-pomorski przez lata konsekwentnie i nie bez osobistych wyrzeczeń przekładali go na język praktyki. Etos odpowiedzialności za Kaszuby i Pomorze pchał ich do działania na płaszczyźnie naukowej, politycznej, społecznej, kulturalnej i gospodarczej. To poczucie powinności nigdy nie było i niestety nie jest powszechne, ale na szczęście mieliśmy i mamy wśród nas osoby, które twórczo na nie odpowiadają i budują materialny oraz duchowy dorobek naszej społeczności, a tym samym i Polski. Do tych osób z całą pewnością należą Jan Wyrowiński i prof. Edmund Wittbrodt.

6. Złoté piôsczi pòd Kòscérzną. Pioter Léssnawa

Baro mòżlëwé, że pòd aùtostradą A1 je piôsk òd naju, a na gwës bãdze pòd òkrãżnicą Kòscérznë i téż w czile jinszich placach na Kaszëbach i Pòmòrzim – gôdô nama Riszard Bùrandt z zarządu spółczi „Kruszywa Polskie” S.A. Firma zarządzywô cziskùlą w Rëbôkach kòl Kòscérznë – jedną z nôwikszich na Pòmòrzim.

Cziskùla w Rëbôkach jidze ju wnetka na trzecé pòkòlenié. Wëdobëcé zaczãło sã w 1968 rokù i warô do dzysô. Zakłôd dôwô robòtã dlô wiãcy jak 60 sztëk lëdzy – mieszkańców òkòlégò: Kòscérznë, Rëbôków, Wąglëkòjc, Sëcowi Hëtë czë Łubianë.

Cziskùla wëdobiwô 1 mln ton krusziwa òb rok. Drëdżi milión – leno bazaltu – drëdżi zakłôd firmë, jaczi je w Lesny na Dólnym Szląskù. Ale më òstóniemë na Kaszëbach.

W Rëbôkach produkùje sã czisë – grëbi òd 2 do 8 mm, òd 8 do 16, òd 16 do 32 i jesz grëbszi. Do tegò są jesz drobné piôsczi ò rozmajitëch frakcjach – òd 0 do 3 mm i téż tzw. łómóné frakcje – mieszónczi i grësë.

Naji produktë służą m.jin. do wërôbianiô betonu (na przëmiôr czisë), są wëzwëskiwóné do produkcje pòlbrukù a téż bùdowlany chemie (drobny piôsk), m.jin. mùrarsczich zaprawów naji gwôsny marczi Sandberg. W sëchi fòrmie mòżna téż wëzwëskac naji produktë do piôskòwaniô stalë – dolmaczi R. Bùrandt.

Czytaj więcej: "Pomerania" 12/2015